Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ thông tin, dữ liệu cá nhân trong chuyển đổi số

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 749/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, đề xuất một chiến lược phát triển toàn diện bao gồm Chính phủ số, kinh tế số, và xã hội số. Quyết định này khẳng định tầm quan trọng của dữ liệu số là “tài sản, tài nguyên, điều kiện tiên quyết cho chuyển đổi số” và chỉ định Bộ Công an xây dựng “Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân.”

Tại hội thảo “Bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong chuyển đổi số và phát triển nền kinh tế số: Thảo luận và Khuyến nghị chính sách”, diễn ra ngày 15/7, ông Nguyễn Trọng Khánh, Cục Tin học hóa, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân là vấn đề quan trọng được Chính phủ quan tâm trong tiến trình xây dựng Chính phủ điện tử và đô thị thông minh.

Chương trình chuyển đổi số quốc gia vừa được Thủ tướng ban hành nhấn mạnh: An toàn và an ninh mạng là một trụ cột trong chuyển đổi số và bảo vệ an toàn thông tin, dữ liệu là yêu cầu bắt buộc mà các chương trình, kế hoạch chuyển đổi số, ở cả cấp độ quốc gia, địa phương cũng như cấp độ tổ chức phải thực thi trong quá trình chuyển đổi số.

Gần đây, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định 47/2020/NĐ-CP về kết nối chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước. Các nguyên tắc và yêu cầu bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân đã được nhấn mạnh trong Nghị định. “Trong thời gian tới, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ tiếp tục cụ thể hóa các nguyên tắc thành các hướng dẫn, quy trình thực hiện cụ thể nhằm đảm bảo rằng, tiến trình chuyển đổi số trong các cơ quan công quyền luôn gắn với việc bảo vệ tốt nhất dữ liệu công dân” - ông Nguyễn Trọng Khánh cho hay.

Ông Nguyễn Xuân Cường - Phó Chủ tịch thường trực Hội Truyền thông số Việt Nam - nhấn mạnh: chương trình chuyển đổi số quốc gia coi bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân như một nguyên tắc trụ cột cho thấy tầm nhìn và quyết tâm lớn của Chính phủ trong thúc đẩy nền kinh tế số Việt Nam phát triển bền vững.

Tuy nhiên, theo luật sư Nguyễn Tiến Lập, chuyên gia nghiên cứu của Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển Truyền thông (IPS), một điểm yếu trong bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân hiện nay là tình trạng vừa thiếu hụt quy định, đồng thời các quy định nằm tản mát trong nhiều văn bản.

“Hiện có 17 Luật, Nghị định điều chỉnh vấn đề này nhưng hầu hết dừng ở mức nguyên tắc, đặt yêu cầu chứ chưa có định nghĩa, quy định cụ thể và cơ chế thực thi hiệu quả. Do đó, trên thực tế, quyền và nghĩa vụ của chủ thể thu thập, xử lý, khai thác dữ liệu chưa được quy định rõ” - ông Lập khẳng định.

Ông Phạm Quang Tú - Phó Giám đốc Tổ chức Oxfam tại Việt Nam - cho rằng, một khuôn khổ pháp lý hoàn thiện về bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư là rất cần thiết để vừa đảm bảo tôn trọng quyền công dân và góp phần cho nền kinh tế số được vận hành trên cơ sở dữ liệu trong thời đại hiện nay. Các quy định của pháp luật và chương trình của nhà nước cần xây dựng các giải pháp bảo vệ quyền riêng tư cho người dân cũng như doanh nghiệp.

Dữ liệu do doanh nghiệp và nhà nước thu thập của công dân cần phải được quản trị đúng đắn, theo các chuẩn mực về quyền con người và tôn trọng quyền riêng tư. Bên cạnh đó, một khung chế tài cho phép người dùng lên tiếng khiếu kiện tập thể khi có vi phạm quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân là điều cần thiết. Các tổ chức xã hội, các tổ chức phi lợi nhuận nên có vai trò tích cực đại diện người dân tham gia quá trình đó. Thực hiện được điều này giúp người dân tin tưởng tham gia hiệu quả, bình đẳng vào đời sống kinh tế số nói riêng, đời sống kinh tế và xã hội nói chung.

Nhằm hoàn thiện khung khổ pháp lý cho vấn đề bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân, đại diện IPS khuyến nghị hai giải pháp: Thứ nhất, cần xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân nhằm giải quyết vấn đề thiếu hụt các quy định pháp lý cụ thể về bảo vệ dữ liệu; đồng thời khắc phục được tình trạng quy định vừa trùng lặp vừa phân tán trong nhiều văn bản chuyên ngành. Thứ hai, cần có một chiến lược quốc gia về dữ liệu nhằm xác lập thống nhất hành động ở cấp độ quốc gia.

NASATI