Năm 1966, Nhật Bản đã có vắc xin bất hoạt, tinh khiết sản xuất từ não chuột. Nhờ công nghệ tinh chế bằng phương pháp hoá lý của Takaku đã giảm hàm lượng protein toàn phần của vắc xin xuống < 80mg/ml. Vắc xin có khả năng bảo vệ cao và phản ứng phụ thấp. Tuy nhiên một số người ở các nước Châu Âu sau khi tiêm vắc xin này đã xảy ra phản ứng phụ. Phản ứng nặng nhất là viêm não tủy rải rác cấp tính (ADEM), mặc dù tỉ lệ này chỉ 1/50.000 đến 1/100.000 trường hợp. Một số phản ứng quá mẫn khác như: phát ban, phù nhẹ, rối loạn nhịp tim, rối loạn tiêu hoá... và các phản ứng tại chỗ với tỉ lệ 2- 7/100.000, riêng lính Mỹ tỉ lệ này khoảng 15-62/10.000 người tiêm vắc xin. Để đảm bảo an toàn cho người sử dụng Tổ chức y tế thế giới (TCYTTG) khuyến cáo từng bước thay thế vắc xin từ não chuột bằng vắc xin sản xuất trên tế bào.

Hiện nay, nhiều nghiên cứu vắc xin mới như: vắc xin bất hoạt trên tế bào, vắc xin sống giảm độc lực, vắc xin tái tổ hợp... nhằm tìm kiếm một sản phẩm mới an toàn hơn, có khả năng bảo vệ tốt hơn thay thế vắc xin sản xuất từ mô thần kinh (não chuột). Từ năm 1992, Việt Nam đã sản xuất vắc xin viêm não Nhật Bản (VNNB) theo công nghệ của Nhật Bản (Vắc xin có nguồn gốc từ não chuột), đã đưa vào Chương trình tiêm chủng mở rộng năm 1997, thực hiện phòng bệnh hiệu quả, làm giảm tỷ lệ mắc và di chứng xuống 40-50%. Để tiến kịp công nghệ mới về sản xuất vắc xin VNNB đặc biệt là chủ động nguồn nguyên liệu đầu, sử dụng tế bào Vero thay cho não chuột, các nhà nghiên cứu của Công ty TNHH một thành viên Vắcxin và Sinh phẩm số 1 đã nghiên cứu sản xuất thành công vắc xin VNNB bất hoạt trên tế bào vero. Từ năm 2005 Nhật Bản phải dừng sản xuất vắcxin VNNB theo công nghệ vắcxin có nguồn gốc từ não chuột (mô thần kinh- vắc xin thế hệ 1) do nhiều phản ứng phụ đã xảy ra. Cũng đến lúc cần phải thay thế vắcxin sản xuất từ não chuột bằng vắcxin trên tế bào. Năm 2006 Vabiotech - Việt Nam đã chủ động nghiên cứu thực hiện đề tài “Nghiên cứu phát triển vắcxin viêm não Nhật Bản bất hoạt sản xuất trên tế bào Vero”.

Đề tài tự nghiên cứu phát triển vắc xin VNNB bất hoạt sản xuất trên tế bào Vero (JECEVAX) của VABIOTECH do GS-TS. Huỳnh Phương Liên làm chủ nhiệm đã được nghiệm thu cấp Bộ Y tế 12/1/2012 đạt loại xuất sắc (94,2/100 điểm). Kết quả đánh giá tiền lâm sàng về tính an toàn và đáp ứng miễn dịch trên động vật thí nghiệm 19/19 loạt đều đạt tiêu chuẩn của quốc gia (NICVB) và TCYTTG. Để vắcxin được công nhận chất lượng và cấp phép sử dụng rộng rãi cho cộng đồng, theo qui định chung của TCYTTG và của Bộ Y tế cho bất kỳ loại vắc xin nào đều phải được thử trên người qua 3 giai đoạn nhằm thẩm định và khẳng định tính an toàn và sinh miễn dịch của vắc xin. Vì vậy, nhóm thực hiện đề tài do GS.TS. Huỳnh Phương Liên, Công ty TNHH một thành viên Vắcxin và Sinh phẩm số 1 đứng đầu đã xin phê duyệt và được giao thực hiện đề tài “Đánh giá tính an toàn và tính sinh miễn dịch trên người vắcxin viêm não Nhật Bản bất hoạt sản xuất trên tế bào vero”.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, nhóm đề tài thu được các kết quả như sau:

Văcxin JECEVAX là văc xin VNNB thế hệ 2, nghiên cứu phát triển tại Việt Nam được đánh giá tính an toàn và sinh miễn dịch trên người so với văc xin đối chứng JEVAX® đang sử dụng trong TCMR tại Việt Nam.

 1.Kết quả đánh giá tính an toàn:

- Giai đoạn 1: Trên người lớn khỏe mạnh tình nguyện so sánh với nhóm giả dược TCM199.- JECEVAX đạt tính an toàn và dung nạp tốt trên người lớn. Các AE tại chỗ và AE toàn thân tương đương với nhóm đối chứng TCM199. Không có biến cố bất lợi nghiêm trọng.

- Giai đoạn 2, giai đoạn 2B, giai đoạn 3 (780 ĐT): Trên trẻ em 9-24 tháng tuổi khỏe mạnh so với nhóm đối chứng là văc xin JEVAX đang dùng trong TCMR. JECEVAX đạt tính an toàn và dung nạp tốt trên trẻ em.

- Các AE tại chỗ và AE toàn thân tương đương với nhóm đối chứng tiêm văc xin JEVAX và không có biến cố bất lợi nghiêm trọng.

2. Kết quả đã xác định HLKN tối ưu cho 1 liều văc xin JECEVAX trên trẻ em 9-24 tháng tuổi khỏe mạnh là 0,5BR209 có đáp ứng kháng thể 100%. HGKTTH GMT tăng 1,13 log (GĐ 2).

3. Dựa vào các kết quả trên, Hội đông đạo đức Bộ Y tế quyết định chọn liều 0,5BR209 cho các giai đoạn tiếp theo.

4. Kết quả đánh giá đáp ứng kháng thể (yêu cầu HGKT tăng ≥ 0,4log) JECEVAX GĐ 3 trên 520 trẻ đạt 99,6%; HGKTTH GMT của HT2 = 2,09log. HGKT tăng 0,98log, tương đương với nhóm đối chứng JEVAX có đáp ứng kháng thể 99%, HGKTTH GMT của HT2 = 2,05log. HGKT tăng 0,96log

5. So sánh kết quả về tính an toàn và sinh miễn dịch JECEVAX ở HLKN 0,5BR209 tương đương văc xin đối chứng JEVAX đều an toàn, dung nạp tốt và đáp ứng miễn dịch cao trên người.

6. Đã sản xuất văc xin cho TNLS 6/6 loạt đát tiêu chuẩn chất lượng quốc gia NICVB và WHO. Số lượng đạt 12.525/7100 liều theo đăt hàng của Nafosted-Bộ KH&CN.

Như vậy, vắc xin JECEVAX đạt chất lượng về tính an toàn và sinh miễn dịch trên người không thua kém các văc xin cùng loại của các nhà sản xuất quốc tế. Sản phẩm đạt chất lượng cao, giá thành sẽ thấp hơn rất nhiều so với giá văcxin cùng loại nhập ngoại do đó rất phù hợp với người Việt nam.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 15755/2018) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.

P.T.T (NASATI)