Đề tài “Nghiên cứu, xây dựng các giải pháp, quy chế và xây dựng quy trình về quản lý, tổ chức thực hiện dự án Nhà máy nhiệt điện áp dụng Cơ chế 1791” là một trong 12 nhiệm vụ thuộc Dự án khoa học và công nghệ “Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo và đưa vào vận hành một số hệ thống thiết bị phụ nhà máy nhiệt điện chạy than có công suất tổ máy đến khoảng 600MW” do Bộ Công Thương (đại diện là Vụ Khoa học và Công nghệ) hỗ trợ cho Viện Nghiên cứu Cơ khí nghiên cứu.

Trong nước có nhiều nghiên cứu phục vụ cho việc xây dựng các định hướng chiến lược phát triển ngành cơ khí, ngành đúc, tự động hoá... Tuy nhiên, phổ đề cập của những quy hoạch này khá rộng, cộng với thiếu những chế tài cụ thể nên đa số các quy hoạch này khi triển khai áp dụng để thực hiện cho các hạng mục của nhà máy nhiệt điện còn gặp rất nhiều khó khăn. Cụ thể hơn, chưa có nghiên cứu cụ thể phục vụ cho việc chỉ đạo áp dụng cho các dự án nhà máy nhiệt điện; hiện tại hầu như chưa có cơ sở dữ liệu cập nhật về năng lực sản xuất các đơn vị. Các đánh giá năng lực thường chung chung, chưa có định hướng rõ ràng phục vụ cho mục đích tư vấn, thiết kế và chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện. Bên cạnh đó, việc đầu tư các doanh nghiệp trong thời gian qua còn dàn trải, chưa hiệu quả và thiếu sự liên kết giữa các doanh nghiệp để thực hiện các hạng mục công việc có giá trị lớn, giá trị gia tăng cao. Với các thiết bị của nhà máy nhiệt điện, một số doanh nghiệp cơ khí trong nước đã tham gia chế tạo một phần thiết bị với tư cách là nhà thầu phụ cho các nhà thầu nước ngoài nhưng tiêu chuẩn thiết kế, chế tạo hoàn toàn dựa vào các nhà thầu nước ngoài.

Với tư cách chỉ là nhà thầu phụ trong chế tạo các thiết bị nhiệt điện, việc quản lý dự án còn nhiều hạn chế, hầu hết các doanh nghiệp chưa có quy trình quản lý dự án đồng bộ. Chưa có chế tài quan lý tiến trình nội địa hóa, một số doanh nghiệp cơ khí khi được Chính phủ giao dự án để nội địa hóa lại đi nhập khẩu của nước ngoài, thực hiện sai sự chỉ đạo của Chính phủ. Ngoài ra, việc điều tra, khảo sát lại năng lực của các doanh nghiệp cơ khí trong nước với các tiêu chí phục vụ cho việc tham gia cung cấp các hạng mục theo Quyết định số 1791/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Cơ chế thực hiện thí điểm thiết kế, chế tạo trong nước thiết bị các nhà máy nhiệt điện trong giai đoạn 2012-2025”, từ đó đề xuất các giải pháp đầu tư, nâng cấp năng lực sản xuất có định hướng và xây dựng một bộ quy chế phối hợp tổ chức thực hiện các hạng mục rất cần thiết. Do vậy, yêu cầu cần đặt ra là cần xây dựng một bộ quy trình chung cho tất cả các doanh nghiệp trong nước về quản lý dự án, thiết kế, chế tạo sản phẩm theo Quyết định 1791 nhằm đảm bảo sự đồng bộ về chất lượng sản phẩm của toàn bộ chương trình, chuyên nghiệp hóa, chính quy hóa quá trình sản xuất.

Mục tiêu của đề tài nhằm xây dựng được cơ sở dữ liệu về năng lực các doanh nghiệp cơ khí trong nước cho từng hạng mục được nội địa hóa theo hướng chuyên môn hóa; xây dựng và đề xuất được cơ chế, chính sách cụ thể để thực hiện các nội dung theo Quyết định 1791; xây dựng bộ quy trình về quản lý dự án thực hiện thiết kế, chế tạo các thiết bị nhiệt điện theo Quyết định 1791/QĐ-TTg. Đây là một đề tài mới, đáp ứng yêu cầu cao về tính cụ thể, về định hướng tổ chức sản xuất trong môi trường hợp tác phát triển - vốn là yếu điểm của các doanh nghiệp cơ khí, là đề tài tạo “đường dẫn” kết nối từ chuyển giao công nghệ, giải mã công nghệ đến tổ chức sản xuất tạo ra sản phẩm. Đề tài gắn liền với việc xây dựng một lộ trình nội địa hoá từng hạng mục hệ thống thiết bị, làm cơ sở cho việc triển khai các dự án tương tự.

Sau 4 năm triển khai thực hiện, nhóm đề tài đã hoàn thành 100% các sản phẩm đã đăng ký, đảm bảo khối lượng và chất lượng theo hợp đồng và thuyết minh được duyệt, hoàn thành tổng cộng 148 chuyên đề khoa học. Cụ thể gồm: Báo cáo nghiên cứu tìm hiểu về công nghệ các nhà máy nhiệt điện chạy than và chính sách và kinh nghiệm phát triển ngành công nghiệp sản xuất thiết bị nhiệt điện của một số nước trên thế giới. Bên cạnh đó, báo cáo xây dựng về mô hình tổ chức, cơ chế phối hợp giữa dự án khoa học công nghệ và dự án đầu tư nhà máy nhiệt điện trong nước; các quy định về tổ chức thực hiện các hợp đồng thiết kế, chế tạo các thiết bị nội địa hóa, quy chế kiểm tra, giám sát và chế tài kiểm soát việc thực hiện thiết kế, chế tạo thiết bị trong nước. Đáng chú ý, là bộ cơ sở dữ liệu về năng lực các doanh nghiệp cơ khí trong nước cho 11 hạng mục nội địa hoá theo hướng chuyên môn hoá; bộ quy trình về quản lý dự án, thực hiện thiết kế, chế tạo 11 hạng mục thiết kế, chế tạo trong nước; báo cáo đề xuất lộ trình nội địa hóa cho 11 hạng mục theo Quyết định 1791 và báo cáo đề xuất lộ trình đầu tư nâng cao năng lực các doanh nghiệp để nâng dần tỷ lệ nội địa hoá; những đề xuất về cơ chế chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp cơ khí thực hiện Quyết định 1791/QĐ-TTg.

Đề tài đã đảm bảo tiến độ đề ra và hoàn thành đầy đủ số lượng, chủng loại, chất lượng các sản phẩm khoa học và công nghệ theo “đặt hàng” của Bộ Công Thương. Kết quả của đề tài có ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn, đóng góp vào việc phát triển được ngành công nghiệp cơ khí trong nước. Lần đầu tiên Việt Nam đã có bộ cơ sở dữ liệu về năng lực các doanh nghiệp cơ khí trong nước và bộ quy trình về quản lý dự án, thực hiện thiết kế, chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện.

NASATI