Bạn đã bao giờ tự hỏi mình sớm kết thân với ai đó ngay khi mới gặp xuất phát từ đâu không? Nghiên cứu công bố mới đây trên tạp chí Science Advances cho thấy câu trả lời có thể nằm ở mùi cơ thể, và hơn thế nữa, những người có mùi cơ thể càng giống nhau càng dễ trở thành bạn bè.

Những người dắt chó đi dạo đều biết rằng vật cưng của mình có thể xác định từ xa liệu con chó đang tới gần là bạn hay thù. Nếu có nghi vấn thì ngay khi chạm mặt, chúng sẽ đánh hơi nhau một cách kỹ lưỡng trước khi quyết định lao vào nô đùa hay đánh nhau. Vai trò chủ đạo này của khứu giác trong các tương tác xã hội đã được ghi nhận rộng rãi ở tất cả các loài động vật có vú sống trên cạn, ngoại trừ con người. Điều này có phải vì con người không sử dụng mũi trong môi trường xã hội như cách mà tất cả các loài động vật có vú trên cạn khác làm? Hay hành vi này là bí mật, thay vì công khai, ở con người?

Trưởng nhóm nghiên cứu, nghiên cứu sinh Inbal Ravreby tại phòng thí nghiệm của Giáo sư Noam Sobel, Khoa Khoa học não bộ, Viện Khoa học Weizmann, Israel, đã đưa ra giả thuyết rằng trường hợp sau mới phản ánh đúng hành vi con người.

Từ kết quả những nghiên cứu, quan sát trước đây, bao gồm: một là, con người thường xuyên ngửi mùi cơ thể mình, dù chủ yếu hành động này là vô thức; hai là, con người thường vô thức ngửi hơi người xung quanh mình; và thêm nữa là, con người thường kết bạn với những ai có ngoại hình, xuất thân, giá trị và thậm chí là cả hoạt động não bộ tương đồng với mình, Ravreby đưa ra giả thuyết rằng, khi vô thức ngửi mùi bản thân và người xung quanh, con người tạo ra trong tiềm thức những so sánh có thể khiến ta bị hút về những người có mùi cơ thể tương tự mình.

Đôi bạn sớm kết thân ngay khi mới gặp có mùi cơ thể giống nhau

Để kiểm định giả thuyết, nhóm nghiên cứu tuyển các đôi bạn sớm kết thân ngay khi mới gặp (click friends) - những người bạn cùng giới, không có tình cảm lãng mạn với nhau, và kết thân rất nhanh ngay khi mới gặp, và chọn ra được 20 đôi (10 đôi nữ, 10 đôi nam), thuộc độ tuổi từ 22 đến 39, tham gia nghiên cứu. Ravreby đưa ra giả thuyết rằng tình bạn của những ‘click friends’ xuất hiện trước cả khi họ thực sự biết nhau là do bị chi phối bởi các đặc điểm sinh lý như là mùi cơ thể.

Sau đó, cô thu thập các mẫu mùi cơ thể của từng người trong nhóm và tiến hành hai loạt thí nghiệm để so sánh các mẫu của nhóm này với các mẫu của nhóm đối chứng, bao gồm các đôi được ghép cặp ngẫu nhiên từ những người xa lạ với nhau.

Để ngăn các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến mẫu, người tham gia phải tuân theo một quy trình nghiêm ngặt, bao gồm mặc một chiếc áo thun sạch, tránh ăn thực phẩm có thể gây mùi hăng, và ngủ với chiếc áo này ở cách xa người bạn kia của mình. Những chiếc áo sau đó được cho vào các túi khóa kín miệng trước khi bàn giao lại cho nhóm nghiên cứu.

Mũi điện tử eNose ‘ngửi’ mùi áo thun đựng trong lọ kín

Trong loạt thí nghiệm đầu, Ravreby và các cộng sự đã tiến hành so sánh các mẫu thông qua ‘mũi điện tử’ eNose - thiết bị có khả năng cảm biến và nhận biết các thành phần hóa học có trong mùi. Ở loạt thí nghiệm tiếp theo, nhóm nghiên cứu đề nghị tất cả người tham gia ngửi các mẫu của cả hai nhóm để đánh giá mức độ giống nhau về mùi thông qua nhận thức của con người. Kết quả của hai loạt thử nghiệm đều cho thấy những người trong nhóm ‘click friends’ được phát hiện có mùi giống nhau hơn đáng kể so với những người thuộc nhóm ghép cặp ngẫu nhiên.

Mùi có thể giúp dự đoán tình bạn

Nhằm loại khả năng mùi cơ thể giống nhau vì có chung trải nghiệm – như là cùng làm việc tại một số nơi hay cùng ăn một loại thực phẩm, Ravreby đã thực hiện loạt thí nghiệm bổ sung, trong đó, cô sử dụng eNose để “ngửi” tình nguyện viên trong nhóm ghép cặp ngẫu nhiên. Tiếp đến, nhóm nghiên cứu yêu cầu các tình nguyện viên tham gia vào các tương tác xã hội phi ngôn ngữ theo cặp và, sau mỗi tương tác, tiến hành đánh giá đối tác của mình về mức độ họ thích người đó và khả năng họ trở thành bạn bè.

Phân tích và kết luận của eNose cho thấy những cặp càng có nhiều tương tác được đánh giá tích cực thì càng có mùi giống nhau. Còn trên thực tế, khi nhóm nghiên cứu nhập dữ liệu từ eNose vào một mô hình tính toán, họ có thể dự đoán với độ chính xác lên đến 71% rằng hai cá nhân nào sẽ có tương tác xã hội tích cực. Nói cách khác, mùi cơ thể dường như chứa thông tin có thể dự đoán chất lượng của các tương tác xã hội giữa những người xa lạ.

Ravreby kết luận: “Những kết quả này ngụ ý rằng, như người ta thường nói, có phản ứng hóa học trong tương tác hóa học xã hội. Điều này không có nghĩa là chúng ta hành động như loài dê hay chuột chù – khi đưa ra quyết định xã hội, con người có thể dựa vào những manh mối khác mang tính chi phối hơn nhiều. Dẫu vậy, kết quả nghiên cứu cho thấy mũi của chúng ta đóng một vai trò lớn hơn so với những gì chúng ta thường nghĩ trước đây khi con người lựa chọn bạn bè".

N.M.H (NASATI), theo timesofisrael.com, wis-wander.weizmann.ac.il, 25/6/202