Để tận dụng cơ hội từ Cuộc cách mạnh công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), mỗi quốc gia cần xác định những tác động của nó đối với từng lĩnh vực, sở hữu trí tuệ (SHTT) cũng không ngoại lệ.

Toàn cảnh Hội thảo.

Tại Hội thảo “Bảo hộ và thực thi quyền SHTT trong bối cảnh CMCN 4.0” do Cục Sở hữu trí tuệ phối hợp với Cơ quan Sáng chế Nhật Bản (JPO) tổ chức ngày 8/10/2019, tại Hà Nội, ông Đinh Hữu Phí - Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN)cho biết, CMCN 4.0 diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu, với tốc độ nhanh hơn những gì đã xảy ra từ trước đến nay và được dự báo làm thay đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị trên toàn thế giới. Cuộc cách mạng này làm cho thế giới chúng ta “phẳng hơn”, bé hơn và phụ thuộc lẫn nhau hơn. Mỗi quốc gia đang đứng trước những cơ hội và thách thức.Nhiều quốc gia đang phát triển đã bị lỡ cơ hội tận dụng các thành tựu của các cuộc cách mạnh khoa học kỹ thuật trước đó để phát triển đất nước.Vì thế, CMCN 4.0 được cho là cơ hội “vàng” để các nước đang phát triển nắm bắt cơ hội và vươn lên.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng đặt ra cho hệ thống SHTT là phải được xây dựng và vận hành thật sự hiệu quả, kiến tạo cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

“Để làm được như vậy cần hoàn thiện và đổi mới cơ chế bảo hộ SHTT cho các đối tượng SHTT mới được tạo ra từ CMCN 4.0, ví dụ như bảo hộ sáng chế trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, in 3D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới,… Muốn vậy, cần hoàn thiện cơ chế và nâng cao năng lực thực thi quyền SHTT, đặc biệt trên môi trường internet. Cần quan tâm đến vấn đề nâng cao năng lực của cơ quan SHTT trong việc xử lý đơn đăng ký các đối tượng mới; áp dụng chính các công nghệ mới này trong việc vận hành Cơ quan SHTT, đặc biệt là các công nghệ blockchain, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Đặc biệt, phải thúc đẩy hợp tác về bảo hộ và thực thi quyền SHTT ở quy mô khu vực và toàn cầu bởi vì nhiều vấn đề SHTT đã vượt ra khỏi biên giới một quốc gia và bản thân mỗi quốc gia riêng rẽ không thể xử lý được”, ông Đinh Hữu Phí cho biết thêm.

Khẳng định cuộc CMCN 4.0 tác động mãnh mẽ sự phát triển, thay đổi của hệ thống SHTT, ông Đỗ Thiên Hoàng - Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu, Đào tạo và Hỗ trợ, Tư vấn (Cục SHTT) cho biết, theo thống kê, năm 2016 có hơn 5.000 đơn sáng chế liên quan đến IoT đã được nộp tại Cơ quan sáng chế châu Âu và tăng trưởng 54% chỉ trong 3 năm 2014-2016. Điều này khẳng định, các đơn sáng chế thuộc các lĩnh vực công nghệ thông minh sẽgia tăng nhanh chóng cùng với sự ra đời của các vật liệu mới và các sáng chế được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo.Điều này cũng đặt ra thách thức không nhỏ trong việc bảo hộ các đối tượng SHCN, ví dụ như bảo hộ kiểu dáng công nghiệp cho các sản phẩm in bằng công nghệ 3D.

Bên cạnh đó, việc thực thi quyền trong môi trường số sẽ trở nên khó khăn hơn, vì vậy các chính sách cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng để vừa không ngăn cản sự phát triển KH&CN, vừa đảm bảo được an ninh, bảo mật và đảm bảo quyền SHTT được bảo hộ thỏa đáng.

Đại diện JPO, ông Manabu Niki cũng cho rằng, cần có sự kết nối giữa SHTT và các ngành công nghiệp bởi Hệ thống SHTT đã và đang hỗ trợ cho sự tăng trưởng của các ngành công nghiệp. Để ứng phó với CMCN 4.0, các Cơ quan SHTT cần có kế hoạch hành động sử dụng AI (trí tuệ nhân tạo) cho từng giai đoạn từ sáng chế, kiểu dáng, nhãn hiệu. Hiện JPO cũng đang đẩy mạnh hợp tác với các nước ASEAN thông qua các Tuyên bố chung về SHTT giữa Nhật Bản - ASEAN và Kế hoạch hành động về SHTT năm 2019 giữa Nhật Bản - ASEAN. Với Việt Nam, JPO cũng đẩy mạnh họp tác song phương Chương trình thẩm định nhanh PPH, trao đổi thẩm định sáng chế, Hỗ trợ hệ thống CNTT, v.v…

Dưới góc độ doanh nghiệp, đại diện của Công ty MITSUBISHI đưa ra quan điểm, cần bảo vệ và sử dụng có chiến lược quyền SHTT trong bối cảnh CMCN 4.0.MITSUBISHI xây dựng chiến lược toàn cầu hóa về SHTT và đạt được mức tăng trưởng mạnh nhờ SHTT. Hiện số lượng bằng sáng chế MITSUBISHI nắm giữ tính đến năm 2018 là 2,812 bằng; độc quyền kiểu dáng công nghiệp là là 127.

Giáo sư Mitsuyyoshi Hiratsuka đến từ Trường Đại học Tokyo nêu vấn đề “Liệu chiến lược SHTT có dịch chuyển từ độc quyền sang cạnh tranh?” và việc SHTT có vai trò như thế nào trong quá trình mở rộng thị trường sẽ cho biết năng lực công nghệ của công ty đó. Vì vậy, Giáo sư Mitsuyyoshi Hiratsuka cho rằng, nói đến triển vọng của SHTT trong thời đại CMCN 4.0 là xác định vai trò của nó như một công cụ nhằm đạt lợi thế cạnh tranh trên thị trường tự do và công bằng bằng cách nhìn vào mô hình kinh doanh của công ty đó.

Trong khuôn khổ 01 ngày Hội thảo, những tác động từ CMCN 4.0 nhìn từ góc độ SHTT sẽ được các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và giáo sư của các trường đại học của Việt Nam và Nhật Bản nhận diện, phân tích để tìm ra những giải pháp phù hợp.

Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN