Cách tiếp cận mới đối với đào tạo, đánh giá và nghề nghiên cứu khoa học
Cập nhật vào: Thứ năm - 02/12/2021 04:14
Cỡ chữ
Nghiên cứu theo lĩnh vực, cạnh tranh dựa trên thành tích và tập trung vào sự xuất sắc đã chứng tỏ giá trị riêng và thúc đẩy phát triển công nghệ, ĐMST và tăng trưởng kinh tế tại các nước OECD trong nhiều thập kỷ. Các phương thức truyền thống này vẫn quan trọng trong tương lai. Tuy nhiên, rõ ràng, đại dịch COVID-19 đã chứng minh vai trò quan trọng của khoa học trong việc cung cấp giải pháp cho thách thức xã hội phức tạp, bao gồm cả những thách thức nằm trong các Mục tiêu Phát triển bền vững. Đồng thời, số hóa và dữ liệu lớn đang thay đổi cách thức tiến hành nghiên cứu khoa học, với khoa học mở và nghiên cứu chuyên sâu về dữ liệu trở thành tiêu chuẩn trên tất cả các lĩnh vực. Trong khi các công nghệ số như AI và robot, chắc chắn sẽ tác động đến cách khoa học đáp ứng nhiều nhu cầu trong tương lai, thì đóng góp của cá nhân và tập thể sẽ vẫn là quan trọng nhất.
Hệ thống nghiên cứu hàn lâm phụ thuộc vào số lượng lớn nghiên cứu sinh tiến sỹ và nhà nghiên cứu sau tiến sĩ làm việc theo các hợp đồng ngắn hạn, có triển vọng hạn chế trong việc đảm bảo các vị trí hàn lâm lâu dài. Áp lực công bố và môi trường siêu cạnh tranh đang gây áp lực mạnh lên phụ nữ và là trở ngại đối với sự đa dạng của lực lượng lao động. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy rằng áp lực đối với các nhà nghiên cứu mới vào nghề làm ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống của họ và có thể dẫn đến hành vi sai lệch đến mức làm suy yếu tính toàn vẹn của nghiên cứu. Đối với nhóm các nhà nghiên cứu mới vào nghề, vừa giỏi lại rất dễ bị ảnh hưởng, COVID-19 đang làm cho tình hình thậm chí trở nên tồi tệ hơn bằng cách tấn công vào toàn bộ những điểm yếu vốn có.
Nghề nghiên cứu đang ở ngã ba đường: Theo kết luận của một số dự án chính sách gần đây của OECD xem xét sự bấp bênh của nghề nghiên cứu, năng lực và kỹ năng số, và nghiên cứu liên ngành hoặc xuyên ngành, cần thay đổi lớn về cách đào tạo, tuyển dụng, hỗ trợ, đánh giá và khen thưởng các nhà khoa học. Đại dịch COVID-19 đã củng cố mạnh mẽ thông điệp này. Cần có nhiều lựa chọn nghề nghiệp linh hoạt trong các viện hàn lâm và các cơ hội di chuyển giữa khu vực hàn lâm và các khu vực khác ở các giai đoạn nghề nghiệp khác nhau. Cần có những hành động tích cực để giúp phụ nữ và các nhóm thiểu số tham gia và duy trì sự nghiệp khoa học. Việc đánh giá nghiên cứu và sự phát triển nghề nghiệp cần phải thoát khỏi sự phụ thuộc vào các biện pháp sinh trắc học. Các kết quả nghiên cứu khác, bao gồm dữ liệu, phần mềm và nhiều công cụ hỗ trợ chính sách và ra quyết định, vốn rất quan trọng để ứng phó với các tình huống khủng hoảng, cần được coi trọng như nhau. Việc trở thành người giỏi nhất trong nhóm và một người điều hành hoặc giao tiếp có kỹ năng phải được công nhận tương đương với người có “năng lực trí tuệ”. Khoa học thực sự là chế độ nhân tài (meritocracy) nhưng cần phải xác định lại ngay những giá trị đó và điều gì tạo nên sự xuất sắc trong tất cả các hình thức khác nhau. Trong một hệ thống mà nguồn cung cấp nghiên cứu sinh tại điểm đầu vào cao hơn nhu cầu cuối cùng (về các vị trí hàn lâm ổn định), điều quan trọng là phải xóa bỏ kỳ thị về sự thất bại liên quan đến việc rời bỏ các viện hàn lâm và hỗ trợ các nhà nghiên cứu mới vào nghề đưa ra các lựa chọn nghề nghiệp. Điều đó sẽ giúp xây dựng các hệ thống nghiên cứu linh hoạt ứng phó tốt hơn với hậu quả của COVID-19 và các cú sốc khác trong tương lai.
Nhiều tổ chức đang thực hiện các hành động để giải quyết các thách thức đối với lực lượng nghiên cứu hiện tại và tương lai. Chính phủ các nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tập hợp các chủ thể khác nhau để phát triển các chiến lược và hành động phối hợp lâu dài. Nhiều thực tiễn tốt và sáng kiến hay đang được triển khai tại các quốc gia khác nhau và đa số có thể học hỏi được từ việc so sánh và đối thoại quốc tế. Suy cho cùng, khoa học là một doanh nghiệp toàn cầu và phần đông các nhà nghiên cứu hàn lâm đã làm việc tại nhiều quốc gia. Đại dịch COVID-19 đã làm sáng tỏ cả điểm mạnh và điểm yếu của các hệ thống nghiên cứu hiện có. Giai đoạn hậu COVID-19 có thể sẽ gây áp lực ngày càng lớn đối với các nhà nghiên cứu trẻ, khi ngân sách nghiên cứu eo hẹp dần, nhưng cũng mở ra cơ hội để xem xét lại đâu là giá trị thực trong khoa học. Điều đó có ý nghĩa đối với hoạt động đào tạo và con đường sự nghiệp của lực lượng nghiên cứu khoa học tương lai.
P.A.T (NASATI), theo Science, Technology and Innovation Outlook 2021: Times of Crisis and Opportunity, OECD