Việc bảo tồn nguồn gen vi sinh vật, bao gồm cả việc duy trì vi sinh vật sống và các đặc tính sinh hóa học ổn định, đóng vai trò then chốt trong công nghệ sinh học để tạo ra các sản phẩm ưu việt. Tuy nhiên, quá trình này đòi hỏi sự cẩn trọng, thời gian và công sức đáng kể, bởi mỗi vi sinh vật mang đặc điểm sinh học riêng biệt và có thể biến đổi theo thời gian. Do đó, việc lưu giữ ổn định toàn bộ các đặc tính này là một nhiệm vụ cấp thiết.

Trong bối cảnh đó, vi khuẩn Salmonella nổi lên như một mối lo ngại lớn về an toàn thực phẩm, đặc biệt ở các nước đang phát triển, với tỷ lệ nhiễm cao ở trẻ em dưới hai tuổi, đôi khi dẫn đến tử vong. Các nghiên cứu trong và ngoài nước đã xác định hai chủng S. typhimurium và S. enteritidis có khả năng sản sinh các độc lực tố spiA, sipB, spvC và pagK gây ngộ độc. Đáng lo ngại hơn, các chủng này còn mang các gen kháng kháng sinh như tetA, mrc1 và blaTEM, biểu hiện khả năng kháng Tetracycline, Ampicillin, Streptomycin, Chloramphenicol, Gentamycin và Colistin. Tình trạng kháng thuốc ở các chủng Salmonella phân lập tại Việt Nam đang có xu hướng gia tăng, trong đó Salmonella typhimurium và Salmonella enteritidis thể hiện mức độ kháng cao với nhiều loại kháng sinh như tetracycline (53,3%), ampicillin (43,8%) và chloramphenicol (37,5%).

Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, nhiệm vụ "Bảo tồn lưu giữ nguồn gen vi sinh vật thú y" do ThS. Đỗ Thị Thu Thúy tại Viện Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, đã tiến hành bảo tồn 04 chủng Salmonella (gồm 02 chủng Salmonella typhimurium và 02 chủng Salmonella enteritidis).

Mục tiêu lâu dài của nhiệm vụ là lưu giữ và bảo tồn các chủng/giống vi sinh vật thú y, cung cấp nguồn giống phục vụ công tác chẩn đoán, chế phẩm sinh học, vắc xin phòng bệnh trong thú y, đồng thời sử dụng làm chủng tiêu chuẩn trong các nghiên cứu.

Mục tiêu cụ thể trong giai đoạn này là duy trì ổn định 20 chủng giống vi sinh vật đã được bảo tồn từ năm 2016-2020, cùng với việc bảo tồn và lưu giữ 04 chủng vi khuẩn Salmonella nói trên, nhằm hướng tới việc xây dựng các chủng tiêu chuẩn cho các nghiên cứu về vệ sinh an toàn thực phẩm trong tương lai.

Sau một thời gian thực hiện, Đề tài đã đạt được các kết quả quan trọng trong việc bảo tồn và nghiên cứu các chủng vi sinh vật thú y. Cụ thể, 20 chủng giống vi sinh vật (bao gồm cúm, Campylobacter, E. coli, Salmonella và Mycoplasma) đã được lưu giữ và bảo quản ổn định bằng phương pháp đông khô và ở điều kiện âm sâu.

Đặc biệt, 04 chủng Salmonella (02 Salmonella typhimurium và 02 Salmonella enteritidis) đã được hồi phục thành công và xác nhận có các đặc tính sinh hóa tương đồng với các nghiên cứu trước đây. Phân tích di truyền cho thấy tất cả 04 chủng đều mang hai gen độc lực spiA và pagK, trong đó 02 chủng (HNSE01 và HNST02) mang thêm gen độc lực spvC. Về khả năng kháng kháng sinh, 01 chủng (HNST02) mang gen mrc-1, 02 chủng (HNST01 và HNST02) mang gen tetA, và 03 chủng (HNSE01, HNSE02, HNST02) mang gen blaTEM. 04 chủng Salmonella này đã được bảo tồn và lưu giữ dưới dạng đông khô với số lượng 25 ống cho mỗi chủng. Kết quả kiểm tra sau 2 tháng bảo quản đông khô cho thấy số lượng vi khuẩn giảm nhẹ, từ 1,2 đến 1,8 log CFU/ml so với thời điểm trước khi đông khô.

Ngoài ra, đề tài đã cập nhật dữ liệu hóa thông tin về 04 nguồn gen Salmonella gây ô nhiễm thực phẩm này. Về kiến nghị, nhóm nghiên cứu đề xuất tiếp tục cấp kinh phí để duy trì công tác lưu giữ và bảo tồn các nguồn gen vi sinh vật hiện có, nhằm phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu tiếp theo trong lĩnh vực thú y và an toàn thực phẩm.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20812/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

P.T.T (NASTIS)