Mặc dù, bãi rác Nam Sơn được coi là bãi rác chôn lấp hợp vệ sinh, sử dụng công nghệ xử lý nước rác hiện đại tiên tiến trên thế giới nhưng các công nghệ của nước ngoài áp dụng tại Việt Nam phần lớn đều không hiệu quả vì không phù hợp với đặc thù rác thải phức tạp, chưa phân loại đầu nguồn. Vì vậy khả năng gây ô nhiễm từ bãi rác là không thể tránh khỏi. Nước rỉ rác có thể bị rò rỉ qua các đường ống gom, thấm lọc qua các lớp lót khi thiết kế không tốt hoặc khi bị quá tải tại các ô chứa. Ngoài ra, nước rỉ rác còn có thể thoát ra ngoài môi trường qua nước mưa, nhất là từ các hố chôn cũ lấp đã đóng cửa. Vì vậy, theo dõi biến động môi trường cấu trúc địa chất gần mặt đất khu vực bãi rác Nam Sơn, Hà Nội là một việc làm cần thiết và cấp bách góp phần giúp địa phương và người dân sinh sống gần khu vực bãi rác có biện pháp phòng tránh, di dời hợp lý.

Để đánh giá tác động môi trường gần mặt đất cho các bãi chôn lấp rác thải - ứng dụng cho bãi rác Nam Sơn, Hà Nội bằng phương pháp địa vật lý và đề xuất giải pháp xử lý, phòng tránh, bảo vệ môi trường, nhóm nghiên cứu do TS. Lê Văn Dũng, Viện Địa Vật lý Ứng dụng đứng đầu đã thực hiện đề tài: “Đánh giá tác động môi trường địa chất bằng tổ hợp các phương pháp Địa vật lý đối với các bãi chôn lấp rác thải - Nghiên cứu trường hợp khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn, Hà Nội”.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu của dự án này có thể rút ra một số kết luận sau:

 - Bãi rác Nam Sơn hiện nay có tên là Công ty TNHH một thành viên môi trường độ thị Hà Nội - Chi nhánh Nam Sơn. Bãi rác Nam Sơn được thành lập từ năm 1999 và đi vào hoạt động với tổng diện tích gần 85 ha, công suất xử lý 4.200 tấn rác/ngày đêm, hoạt động 24/24h. Như vậy, theo cách phân loại căn cứ vào quy mô bãi rác thì có thể xếp bãi rác Nam Sơn vào loại bãi rác rất lớn. Căn cứ theo cấu trúc bãi chôn lấp rác thải Nam Sơn thuộc loại bãi chôn lấp hợp vệ sinh được thiết kế để đổ rác thải vào sao cho mức độ gây độc hại đến môi trường là nhỏ nhất. Theo chức năng có thể bãi rác Nam Sơn có thể được xếp vào loại bãi chôn lấp chất thải rắn đô thị với toàn bộ lượng rác thải đô thị được vận chuyển tới bãi để xử lý. - Rác thải được vận chuyển từ các quận, huyện nội ngoại thành lên BCL phải qua cân điện tử để xác định tổng khối lượng xe và chất thải. Sau đó rác được chuyển đến ô chôn lấp và đổ theo sự hướng dẫn của công nhân điều hành ở bãi. Sau khi đổ rác, xe chở rác bắt buộc phải qua bể rửa gầm và bánh xe, trạm rửa thành xe và quay trở lại trạm cân xác định tải trọng xe (qua đó xác định được khối lượng rác thải = tổng khối lượng - tải trọng), kiểm tra xác nhận hết rác, qua chốt kiểm tra vệ sinh rồi rời khỏi bãi rác. Từ khâu vận chuyển về bãi và xử lý nước rỉ rác theo đúng quy trình công nghệ đảm bảo vệ sinh môi trường.

- Bãi rác Nam Sơn nằm ở vùng đồi thấp, phần lớn là thung lũng, có hồ nhỏ và sạch chảy qua để tiêu nước mưa và cấp nước sông cho các hồ ao nhỏ. Về mùa khô hầu hết các hồ ao đều khô cạn. Mực nước ngầm ở khu vực chân đồi là 2 m và trên đồi là 7 m. Mực nước mặt vào mùa mưa là từ + 8 m đến 11,5 m. Hướng của dòng chảy nước mặt chủ yếu chảy từ Đông sang Tây.

- Với môi trường không khí, khí hậu đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động diễn ra tại bãi rác, khí hậu tại đây là khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng và ẩm, phân biệt thành hai mùa mưa và khô rõ rệt, gió cũng tương đối ổn định, khí sinh ra 24 qua quá trình phân hủy rác thải và nước rỉ rác được thu gom nhờ hệ thống ống dẫn, các chỉ tiêu về chất lượng không khí tại khu vực ô chôn lấp và khu vực xung quanh đều đạt tiêu chuẩn.

- Hiện trạng môi trường nước mặt và nước ngầm các chỉ tiêu được đem phân tích so với báo cáo ĐTM ban đầu có một số chỉ tiêu vượt quá.

- Với môi trường đất tại khu vực bãi rác thành phần, cấu tạo không thay đổi so với trước khi có bãi rác, hệ số thấm và các chỉ tiêu của đất đều đạt tiêu chuẩn quy định.

- Về kết quả điều tra, khảo sát đo độ dẫn điện (EM) khu vực bên ngoài bãi rác Nam Sơn: cho thấy môi trường đất tại khu vực bãi rác có độ dẫn thấp dao động trong khoảng 5 - 30 mSm, tương đương với các giá trị điện trở 200 - 20 Ωm. Kết hợp các tài liệu đo đạc ngoài thực địa cho thấy có sự lan truyền các kim loại nặng ra quanh bãi rác Nam Sơn.

- Từ kết quả phân tích mẫu nước của PGS. TS. nguyễn Văn Giảng, Viện Vật lý Địa cầu cho thấy: Môi trường nước gần bãi rác thải Nam Sơn bị ô nhiễm, kết quả phân tích cho thấy hàm lượng một số kim loại năng vượt ngưỡng cho phép.

Nhóm đề tài đề nghị xí nghiệp Nam Sơn có kế hoạch cụ thể cho việc sử dụng các ô chôn lấp đã đóng và kế hoạch cụ thể sau khi đóng cửa bãi rác Nam Sơn như: xây dựng công viên sinh thái, sân golf, trung tâm huấn luyện thể thao hay dùng làm nơi đặt các tấm biển năng lượng mặt trời. Cần tiếp tục lấy mẫu nước trên các kênh nước thải từ bãi rác và các dòng suối bên ngoài để phân tích và đánh giá chính xác hơn môi trường nước thải theo tiêu chuần Việt Nam. Lấy mẫu đất phân tích theo các mùa để đánh giá sự ô nhiễm các kim loại nặng quanh khu vực bãi rác trong môi trường đất. Tiếp tục thiếp lặp trạm quan trắc nước thải quanh khu vực để có mô hình đánh giá chính xác hơn.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 15498/2018) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.

P.T.T (NASATI)