Trà Shan Tuyết là một giống trà quý có chất lượng cao của nước ta. Giống trà này phát triển tốt nhất và cho chất lượng cao nhất khi được trồng ở vùng núi Tây Bắc như Hà Giang, Sơn La, Lạng Sơn. Nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đã khẳng định, thành phần và hàm lượng các hợp chất Catechin đơn giản của lá trà Shan Tuyết ở vùng núi thường cao hơn so với trà Shan Tuyết ở những vùng khác. Vì vậy, Trà Shan Tuyết là nguyên liệu rất tốt cho chế biến các loại trà như: trà xanh và trà đen chất lượng cao của Việt Nam. Mặc dù là nước xuất khẩu trà đứng thứ 5 trên thế giới, nhưng đa phần trà Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu sang các thị trường chưa có nhiều sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào thị trường có yêu cầu chất lượng cao như EU, Mỹ... Chính vì vậy, đến nay, lượng trà xuất khẩu của Việt Nam chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ so với sức tiêu thụ của thế giới.

Trà Shan Tuyết cổ thụ Hà Giang sống trên núi và trong rừng, cây trà có tuổi trên trăm năm tuổi. Cây sống nhờ nước mưa và các khoáng chất địa y tự nhiên lên trong trà có nhiều chất vi lợi uống tốt cho sức khoẻ. Trà Shan Tuyết cổ thụ Hà Giang có thể chế biến ra sản phẩm hậu lên men (Trà phổ Nhĩ) là loại trà để được lâu năm, để càng lâu các con men vi lợi càng phát triển, trà trở thành trà dược tốt cho sức khoẻ và giá trị của trà cũng tăng theo từng năm. So với chất lượng trà ở các vùng khác Trà Shan Tuyết của Hà Giang có chất lượng và giá trị kinh tế cao hơn, Hoạt động sản xuất trà Shan Tuyết ở Hà Giang còn nhiều hạn chế do hiện nay vẫn đang sản xuất theo phương pháp truyền thống, máy móc và công nghệ cũ. Bên cạnh đó, trà Shan Tuyết thành phẩm cũng không đạt được chất lượng tốt nhất do kỹ thuật lên hương trà còn nhiều hạn chế. Vì vậy, cần đẩy mạnh việc đầu tư nghiên cứu nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm, đồng thời cần nghiên cứu chiết tách các chất có hoạt tính sinh học cao (polyphenol) nhằm ổn định, phát triển sản xuất và nâng cao giá trị của cây trà Việt Nam, đặc biệt là trà rừng Shan Tuyết Hà Giang để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người trồng trà vùng cao. Hiện nay, hệ thống máy móc của các Công ty còn lạc hậu, công suất không đủ để sản xuất hết nguyên liệu, chi phí lao động cao. Trong khi nhu cầu của thị trường ngày càng cao, đòi hỏi trà có chất lượng cao, an toàn cho nên rất cần đổi mới công nghệ để có hệ thống máy móc đồng bộ, hiện đại sản xuất ra được sản phẩm trà có chất lượng cao, năng suất lao động tăng, tạo ra sản phẩm hàng hóa đáp ứng được nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Xuất phát từ những lý do trên, KS. Ngô Khánh Toàn, Công ty TNHH Thành Sơn, Tỉnh Hà Giang đã cùng các cộng sự tiến hành thực hiện dự án: “Hoàn thiện, đổi mới công nghệ trong sản xuất trà đặc sản và cao trà từ nguyên liệu trà Shan Tuyết vùng núi Núi Tây Côn Lĩnh, Hà Giang” với mục tiêu nâng cao hiệu quả sản xuất, chất lượng và giá trị các sản phẩm từ cây trà Shan Tuyết tại Hà Giang.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, dự án thu được các kết quả như sau:

1. Khảo sát, đánh giá vùng nguyên liệu trà Shan tuyết cổ thụ Tây Côn Lĩnh. Từ đó đã có được kế hoạch về nguyên liệu, sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm trà của Công ty.

2. Đã xây dựng và hoàn thiện công nghệ sản xuất Trà trắng cao cấp và Trà xanh cao cấp từ nguyên liệu trà Shan tuyết vùng núi Núi Tây Côn Lĩnh 

3. Đã xây dựng và hoàn thiện công nghệ diệt men trong quá trình sản xuất Trà trắng cao cấp và Trà xanh cao cấp đặc sản bằng phương pháp vi sóng. Với công nghệ diệt men bằng phương pháp vi sóng đã làm tăng năng suất lên 2 lần và giảm thời gian diệt men ½ lần so với phương pháp diệt men truyền thống của công ty. Sản phẩm sau diệt men có màu sắc đẹp, giữ nguyên được mùi vị đặc trưng của trà. Kết quả phân tích chất lượng cảm quan cho thấy chỉ tiêu về vị nước pha của trà được diệt men bằng vi sóng cho vị ngậy thơm, đậm đà hơn hẳn so với phương pháp xào diệt men của Công ty.

4. Đã xây dựng và hoàn thiện công nghệ làm khô trà bằng công nghệ sấy bơm nhiệt (heat pump drying) sau công đoạn vò và tạo hình của quá trình sản xuất Trà trắng cao cấp và Trà xanh cao cấp. Ở các điều kiện sấy bơm nhiệt trên cho chất lượng sản phẩm trà đạt cao nhất, giảm thiểu tối đa những tổn thất các chất hòa tan, những hoạt chất quý của trà trong quá trình làm khô.

5. Đã xây dựng và hoàn thiện công nghệ lên hương trà trong quá trình sản xuất Trà trắng cao cấp và Trà xanh cao cấp. Chất lượng của trà tốt, màu sắc, mùi vị đặc trưng cho sản phẩm trà Shan Tuyết.

 6. Đã khảo nghiệm, nghiên cứu, tính toán, lựa chọn, cung cấp và lắp đặt hoàn thiện dây chuyền thiết bị sản xuất Trà trắng cao cấp và Trà xanh cao cấp, quy mô 300-400 kg nguyên liệu/mẻ. Đây là hệ thống thiết bị tương đối đồng bộ, góp phần nâng cao năng xuất và chất lượng sản phẩm, giảm đáng kể chi phí điện nước và công lao động thủ công.

7. Đã sản xuất thử nghiệm và hoàn thiện công nghệ sản xuất Trà trắng cao cấp và Trà xanh cao cấp, quy mô 300-400 kg nguyên liệu/mẻ. Đây là quy trình công nghệ sản xuất phù hợp với trang thiết bị được lắp đặt tại Công ty, tạo ra sản phẩm trà có chất lượng cao đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và hướng tới xuất khẩu.

8. Đã nghiên cứu hoàn thiện công nghệ sản xuất cao trà từ nguyên liệu trà Shan tuyết vùng núi Núi Tây Côn Lĩnh, quy mô 150 kg nguyên liệu/mẻ. Đây là quy trình công nghệ sản xuất tiên tiến có sử dụng thiết bị trích ly bằng sóng siêu âm nên đã nâng caohàm lượng của các thành phần được chiết rút và giảm được thời gian trích ly.

 9. Đã sản xuất thử nghiệm và hoàn thiện công nghệ sản xuất trà cao trà, quy mô 150 kg nguyên liệu/mẻ. Các kết quả kiểm nghiệm về cảm quan cũng như hóa lý, vi sinh cho thấy trà áp dụng công nghệ mới có chất lượng tốt hơn trà sản xuất theo công nghệ cũ.

10. Đã xây dựng được tiêu chuẩn cơ sở chất lượng sản phẩm cao trà. Từ đó đã công bố được tiêu chuẩn cơ sở chất lượng cho sản phẩm.

Như vậy, Dự án đã thực hiện các nội dung theo đúng thuyết minh được phê duyệt. Nhóm thực hiện dự án của Công ty TNHH Thành Sơn mong muốn được tiếp tục hỗ trợ bảo tồn cây chè Shan tuyết (nghiên cứu bảo tồn và trồng mới cây trà Shan Tuyết tại vùng núi Tây Côn Lĩnh, Hà Giang). Bên cạnh đó giới thiệu và hỗ trợ quảng bá các sản phẩm trà Shan Tuyết nhằm giúp Công ty thuận lợi hơn trong kinh doanh và sản xuất.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 19371/2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

P.T.T (NASATI)