Thực hiện xã hội hóa hoạt động đo lường theo quy định của Luật Đo lường, hiện nay đã có nhiều thành phần kinh tế tham gia hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường. Ngày 09 tháng 11 năm 2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 154/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ và một số quy định về kiểm tra chuyên ngành. Theo Nghị định này, một số điều kiện đối với tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường được đơn giản hóa và cắt bỏ. Với tinh thần xã hội hóa và đơn giản hóa, cắt bỏ điểu kiện kinh doanh của Luật Đo lường và Nghị định 154/2018/NĐ-CP đã hình thành nhiều tổ chức tham gia hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường và tăng đều hàng năm khoảng 15 - 20 %. Theo số liệu quản lý của Vụ Đo lường, hiện nay có khoảng 450 tổ chức đăng ký cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường và khoảng 350 tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm được chỉ định. Thông qua hoạt động kiểm tra, thanh tra và quản lý, hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm đã phát hiện một số hiện tượng có dấu hiệu không thực hiện nhưng vẫn cấp chứng nhận kiểm định, kiểm định/hiệu chuẩn không đúng quy trình, kiểm định/hiệu chuẩn tắt, bớt quy trình, không mang đầy đủ chuẩn theo quy định,…. Ví dụ như hoạt động kiểm định công tơ điện của Trạm kiểm định Lào Cai, Trung tâm ứng dụng khoa học công nghệ và kiểm định tỉnh Hà Nam đã được Chuyển động 24h đề cập trong năm 2019 vừa qua,....

Theo báo cáo thanh tra, kiểm tra của địa phương và báo cáo của Thanh tra Bộ KHCN thì các hành vi vi phạm pháp luật về đo lường chủ yếu tập trung vào các chủng loại phương tiện đo như cột đo xăng dầu, cân ô tô, công tơ điện và đồng hồ đo nước lạnh trong lĩnh vực kiểm định. Đối với hoạt động hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường ít xảy ra vi phạm pháp luật về đo lường. Trường hợp có vi phạm thì chỉ áp dụng kiểm tra, thanh tra theo kế hoạch, định kỳ và đột xuất đều có thể phát hiện được.

Hiện nay, hoạt động kiểm tra nhà nước về đo lường chủ yếu thực hiện theo kế hoạch, định kỳ và đột xuất với hình thức công bố quyết định kiểm tra trước khi thực hiện hoạt động kiểm tra tại cơ sở. Với các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, phức tạp thì các hình thức, biện pháp hiện nay để thực hiện kiểm tra nhà nước về đo lường theo Thông tư 28/2013/TT-BKHCN không có khả năng phát hiện được hành vi vi phạm pháp luật về đo lường.

Xuất phát từ thực tiễn trên, Chủ nhiệm đề tài Thạc sĩ Lê Thị Thúy Sâm cùng nhóm nghiên cứu tại Vụ đo lường thực hiện “Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng hướng dẫn kiểm tra đặc thù đối với hoạt động kiểm định hiệu chuẩn thử nghiệm phương tiện đo chuẩn đo lường” với mục tiêu tăng cường kiểm tra nhà nước về đo lường và mở rộng cách thức kiểm tra, nâng cao hiệu quả trong hoạt động kiểm tra nhà nước về đo lường góp phần vào việc ngăn ngừa, phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về đo lường.

Sau thời gian nghiên cứu, đề tài đã thu được những kết quả như sau:

- Đã xây dựng được đầy đủ các báo cáo chuyên đề đáp ứng theo yêu cầu đặt ra trong thuyết minh nhiệm vụ đã phê duyệt.

- Dự thảo dự thảo văn bản hướng dẫn kiểm tra đặc thù đối với hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường đã đáp ứng được các yêu cầu, mục tiêu của nhiệm vụ, giải quyết được các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện

- Kết quả thu được của đề án nghiên cứu phù hợp với Thuyết minh đề án được phê duyệt tại Quyết định số 02/QĐ-TĐC ngày 04/01/2021 của Tổng cục trưởng Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng về việc phê duyệt nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ năm 2020 “Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng hướng dẫn kiểm tra đặc thù đối với hoạt động kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường”.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 21038/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Đ.T.V (NASTIS)