Dưa chuột hay dưa leo (Cucumis sativus) là loại rau ăn quả quan trọng, được trồng lâu đời trên thế giới và trở thành thực phẩm của nhiều nước. Ở Việt Nam, cây dưa chuột được trồng khá phổ biến. Thời gian gần đây, việc trồng dưa chuột bắt đầu có rủi ro cao do diễn biến của sâu bệnh. Trong đó, bệnh héo xanh trên dưa chuột do vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây ra là được coi là bệnh nguy hại nhất.

Mặc dù có rất nhiều khuyến cáo dùng các hóa chất bảo vệ thực vật như strepthomycin, gentamicin, tetraxylin nhưng cho đến nay, hiệu quả của việc dùng thuốc hóa học gần như rất thấp do bệnh xuất phát từ nguồn vi khuẩn trong đất trong khi dùng thuốc hoá học rất khó để tiêu diệt vi khuẩn ở tầng dưới mặt đất hoặc nếu dùng một lượng thuốc đủ lớn để tiệu diệt hết vi khuẩn gây bệnh trong đất thì chi phí sản xuất cũng rất cao và ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đất và chất lượng nông sản sẽ rất lớn. Một số biện pháp vệ sinh đồng ruộng như rải vôi, thậm chí tưới formol trước lúc trồng cũng cho hiệu quả rất hạn chế. Biện pháp luân canh bằng cách sau khi trồng 1-2 vụ luân canh trồng cây trồng khác vài năm sau đó mới quay lại trồng dưa tuy rất có cơ sở về mặt khoa học nhưng lại ít có ý nghĩa thực tế vì rất nhiều hộ thuê đất để trồng dưa và không thể chờ luân canh. Bên cạnh đó, sản xuất nông nghiệp theo hướng hữu cơ đang là xu hướng phát triển. Vì vậy việc áp dụng các sản phẩm công nghệ sinh học trong kiểm soát bệnh héo xanh trên dưa chuột là rất cấp thiết.

Xuất phát từ thực trạng trên, nhóm nghiên cứu của ThS. Trương Minh Ngọc tại Chi nhánh Viện Ứng dụng Công nghệ tại thành phố Hồ Chí Minh thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu tạo chế phẩm sinh học kháng bệnh héo xanh trên cây dưa chuột (Cucumis sativus) do vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây ra” từ năm 2020 đến năm 2021.

Đề tài nhằm thực hiện các mục tiêu sau: tuyển chọn được tối thiểu 3 chủng vi sinh vật có khả năng đối kháng mạnh với vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây bệnh héo xanh trên cây dưa chuột; xây dựng được quy trình sản xuất chế phẩm sinh học kháng bệnh héo xanh trên cây dưa chuột (Cucumis sativus) do vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây ra trên qui mô pilot; và đánh giá được hiệu quả ứng dụng chế phẩm sinh học nghiên cứu trong việc phòng trị bệnh héo xanh trên dưa chuột do vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây ra trong điều kiện thực tế đồng ruộng.

Sau hai năm nghiên cứu, đề tài đã thu được các kết quả như sau:

- Đã phân lập, làm thuần và định danh bằng phương pháp sinh học phân tử được 01 chủng gây bệnh héo xanh trên cây dưa chuột là chủng Ralstonia solanacearum.

- Sàng lọc được 11/124 chủng Bacillus, 6/101 chủng Streptomyces và 12/78 chủng Trichoderma có khả năng đối kháng mạnh với R. solanacearum. Trong đó, tuyển chọn được 3 chủng có tính kháng mạnh nhất để định danh sinh học phân tử là Bacillus DB2.1; xạ khuẩn DS30.6, nấm Trichoderma DN7.5. Kết quả định danh cho thấy chủng này lần lượt là Bacillus velezensis, Streptomyces albulus và Trichoderma asperellum các chủng vi sinh tuyển chọn không ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và môi trường.

- Xây dựng được quy trình sản xuất chế phẩm vi sinh có khả năng đối kháng với vi khuẩn R. solanacearum, gồm hỗn hợp vi khuẩn Bacillus velezensis DB2.1 và chủng xạ khuẩn Streptomyces albulus DS30.6 có tỷ lệ phối trộn tương ứng 2:1 (W/W) với mật độ tế bào sau 6 tháng lưu trữ là 108 CFU/g.

- Kết quả thử nghiệm chế phẩm vi sinh trên đồng ruộng cho thấy chế phẩm vi sinh có tiềm năng kiểm soát bệnh héo xanh đạt 65-70 %, nồng độ sử dụng tối thiểu là 5 kg/1000 m2. Bên cạnh đó khi kết hợp sử dụng chế phẩm vi sinh với hoạt chất nano đồng và thuốc hóa học (nồng độ sử dụng giảm 25-50 % nồng độ kiến nghị trên bao bì) cho hiệu quả 70-80% trong việc phòng trị bệnh héo xanh vi khuẩn trên cây dưa chuột ở điều kiện đồng ruộng. Chế phẩm vi sinh không gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh trưởng và phát triển của cây dưa chuột.

Kết quả của đề tài làm cơ sở cho việc hình thành chế phẩm vi sinh trong việc phòng và trị bệnh héo xanh do vi khuẩn Ralstonia solanacearum gây ra trên cây dưa chuột.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20428//2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

N.P.D (NASATI)