Trên thế giới, đặc biệt ở các nước có ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân phát triển như Mỹ, Nga, Nhật, Anh, Pháp… đã nghiên cứu chế tạo, sử dụng rất nhiều loại đầu đo để phát hiện và ghi nhận các loại bức xạ từ rất sớm. Các loại đầu đo hoạt động trên cơ sở các hiệu ứng tương tác của các loại bức xạ với vật chất làm đầu đo như: Ion hóa chất khí, chất rắn (đầu đo bán dẫn); Đầu đo nhấp nháy dẻo (plastic), đầu đo nhấp nháy lỏng; Đầu đo dạng nhũ tương… Hiện tại, nhóm nghiên cứu chưa tìm thấy công trình nghiên cứu về chế tạo đầu đo plastic kích thước lớn trên các tạp chí khoa học, cũng chưa có sản phẩm Việt Nam trên thị trường.

Thực hiện Đề án “Phát triển ứng dụng bức xạ và đồng vị phóng xạ trong công nghiệp đến năm 2020”, TS. Nguyễn Trường Sơn và nhóm nghiên của Học viện Kỹ thuật Quân sự (Bộ Quốc phòng) đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo đầu đo phóng xạ plastic kích thước lớn và nguồn cao áp sử dụng trong các hệ thống phát hiện, tìm kiếm nguồn phóng xạ”, nhằm tăng cường năng lực, chủ động về mặt công nghệ trong việc chế tạo các đầu đo kích thước lớn; giúp chủ động trong việc chế tạo các hệ thống, thiết bị phát hiện và tìm kiếm nguồn phóng xạ cần sử dụng đầu đo kích thước lớn, không phải sử dụng các đầu đo nhập ngoại có giá thành cao và nhất là không chủ động được về công nghệ trong sử dụng, bảo trì, sửa chữa; góp phần bảo đảm an toàn bức xạ, kiểm soát phóng xạ môi trường tại các cơ sở bức xạ, như cơ sở NDT (NonDestructive Testing - Kiểm tra không phá hủy), các cơ sở nghiên cứu, sản xuất có sử dụng các nguồn phóng xạ, các cơ sở kinh doanh phế liệu...

Đối tượng kiểm soát, phát hiện chủ yếu là sự nhiễm bẩn phóng xạ, các nguồn phóng xạ phát bức xạ tia X và gamma. Vì vậy, để phát hiện nhiễm bẩn phóng xạ trên người và các vật dụng, tìm kiếm các nguồn phóng xạ cần sử dụng các thiết bị đo ghi có độ nhạy cao, các đầu đo kích thước lớn.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, Đề tài đã thực hiện đầy đủ các sản phẩm như được nêu trong thuyết minh:

1. Đã chế tạo thành công 2 loại đầu đo kích thước lớn là B01, B02 và S01, S01 với các tính năng kỹ thuật đã được nêu đầy đủ trong phần sản phẩm cuối cùng của đề tài.

2. Đã chế tạo được các bộ cao thế để sử dụng cho các đầu đo, qua hoạt động thực tế của các đầu đo, có thể nói các bộ cao thế hoạt động ổn định.

3. Đề tài đã xây dựng được quá trình công nghệ chế tạo các sản phẩm từ thiết kế ống đếm nhấp nháy đến chế tạo tiền khuếch đại và các khối điện tử tiếp theo, trong đó đáng kể là đã chế tạo được bộ tiền khuếch đại, thường là có yêu cầu rất cao về độ ổn định.

4. Đề tài đã tích hợp được đồng bộ các khối chức năng, phần mềm để tạo được cổng kiểm soát phóng xạ cho người đi bộ, sử dụng đầu đo kích thước nhỏ, có độ nhạy cao trong việc tìm kiếm các nguồn phóng xạ cũng như các đo kiểm để cảnh báo an toàn phóng xạ khác.

5. Tuy còn một vài nhược điểm như đã trình bày ở phần phân tích, đánh giá, nhưng chúng tôi cho rằng: sản phẩm đã có thể sử dụng được trong thực tế ở nước ta; những hạn chế hoàn toàn có thể khắc phục được khi chế tạo các sản phẩm mới kết hợp hoàn thiện công nghệ.

Có thể nói đây là lần đầu tiên ở nước ta thiết kế chế tạo dòng sản phẩm đầu đo phóng xạ này (ống đếm nhấp nháy plastic) vì vậy không thể tránh được những hạn chế nhất đinh. Đề tài kiến nghị được cấp kinh phí thêm để tiếp tục chế tạo thử nghiệm để hoàn thiện công nghệ và ứng dụng vào thực tế với hiệu quả cao hơn...

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 19022/2020) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

P.T.T (NASATI)