Hiện tại toàn vùng Nam Trung Bộ có khoảng 3.244 công trình thủy lợi các loại với diện tích tưới thực tế là khoảng 258 ngàn ha, trong đó số lượng hồ chứa là khoảng 494 hồ, 1.868 đập dâng và 760 trạm bơm, đáp ứng được khoảng 28% diện tích đất sản xuất nông nghiệp toàn vùng. Đối với Tây Nguyên, hiện tại toàn vùng Tây Nguyên đã xây dựng được 2.354 công trình thủy lợi, trong đó 1.190 hồ chứa, 972 đập dâng, 130 trạm bơm, 62 công trình khác.Với diện tích tưới thực tế là: 214.645 ha, đạt 74,4% so với diện tich thiết kế, trong đó: diện tích tưới thực tế cho lúa là: 83.145 ha. Diện tích tưới thực tế cho cây trồng khác: Màu 14.485 ha, cây công nghiệp là: 117.015 ha. Tuy nhiên so với diện tích cần tưới mới đạt 27,8%.

Hiện nay, tổng số công trình thực hiện trong các nhiệm vụ dự báo nguồn nước và xây dựng kế hoạch sử dụng nước, phục vụ chỉ đạo điều hành cấp nước cho sản xuất nông nghiệp cho các lưu vực sông Nam Trung Bộ và Tây Nguyên của Bộ Nông nghiệp & PTNT là 280 công trình. Trong đó có khoảng 128 công trình có các thông số cơ bản như: Đường quan hệ đặc trưng lòng hồ, các thông số công trình, còn các công trình còn lại hầu như bị thiếu do xây dựng đã lâu hoặc bị thất lạc.

Trong khi đó, các công trình thủy điện vừa và lớn thuộc vùng Nam Trung bộ và Tây Nguyên phần lớn đều nằm ở thượng lưu các dòng chính của các lưu vực sông do đó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các đối tượng sử dụng nước phía dưới hạ lưu, trong đó đặc biệt việc sử dụng nước cho sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt và phòng chống hạn.

Xuất phát từ thực tiễn trên, Chủ nhiệm đề tài Thạc sĩ Hà Thanh Lân cùng nhóm nghiên cứu tại Viện quy hoạch thủy lợi thực hiện “Nghiên cứu ứng dụng công nghệ viễn thám nhằm kiểm đếm giám sát nguồn nước các hồ thủy lợi thủy điện và giám sát hạn phục vụ sản xuất nông nghiệp tại các vùng khô hạn Nam Trung Bộ và Tây Nguyên” với mục tiêu: Đề xuất được giải pháp đồng bộ sử dụng ảnh viễn thám nhằm kiểm đếm và giám sát nguồn nước các hồ thủy lợi, thủy điện; Giám sát hạn nông nghiệp; Xây dựng được cơ sở dữ liệu viễn thám và WebGIS hệ thống hồ thủy lợi, thủy điện, nguồn nước, hạn hán phục vụ sản xuất nông nghiệp; Ứng dụng để kiểm đếm, giám sát nguồn nước cho Ninh Thuận và Đắk Lắk.

Kết quả nghiên cứu, phân tích và lựa chọn giải pháp công nghệ viễn thám trong kiểm đếm, giám sát nguồn nước các hồ chứa thủy lợi, thủy điện:

Đối với công tác giám sát nguồn nước các hồ chứa thủy lợi, thủy điện phục vụ sản xuất nông nghiệp ở khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, các thông tin tài liệu về các hồ chứa đầu mối đã được thống kê và thu thập tương đối đầy đủ. Chỉ có số liệu về đường đặc tính lòng hồ có một số công trình có độ tin cậy thấp do xây dựng đã lâu hoặc bị thất lạc. Việc thiếu các dữ liệu đầu vào của các công trình đầy đủ và chính xác, bao gồm các số liệu chính như: MNC, MNDBT, Wc, Whi, đường quan hệ đặc tính lòng hồ (Z~F~W) gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý, vận hành hệ thống công trình thủy lợi của địa Phương và công tác quản lý nhà nước về thủy lợi của Bộ và Tổng cục thủy lợi. Đối với công tác nghiên cứu khoa học, hỗ trợ quản lý thì việc thiếu những số liệu này làm cho công tác tính toán gặp khó khăn và kết quả sẽ có sai số nhất định, đặc biệt là tính toán cân bằng nước từ đấy dẫn tới các nhận định, khuyến cáo chưa được chính xác hoàn toàn. Các kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ bám sát và phục vụ các nhiệm vụ hiện nay của Bộ và Tổng cục Thủy lợi đang triển khai, trong đó có nhiệm vụ “Dự báo nguồn nước và xây dựng kế hoạch sử dụng nước, phục vụ chỉ đạo điều hành cấp nước cho sản xuất nông nghiệp” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho vùng Nam Trung Bộ và Tây Nguyên năm 2018” với tổng số hồ chứa, công trình được tính toán giám sát là 270 công trình, trong đó chỉ có 128 công trình có các số liệu cơ bản về hồ chứa và đường đặc tính hồ. Đề tài sẽ thực hiện xây dựng giải pháp kiểm kê nguồn nước đối với 270 hồ chứa này, trong đó khôi phục lại số liệu đặc trung hồ chứa cho các hồ không có hoặc bị thất lạc số liệu.

Kết quả ứng dụng giải pháp viễn thám để giám sát hạn phục vụ sản xuất nông nghiệp:

Hiện nay có rất nhiều chỉ số hạn hán đã được nghiên cứu trong nước và quốc tế trong ứng dụng công nghệ viễn thám để giám sát hạn hán. Các chỉ số hạn rất đa dạng và đã được phân thành các nhóm chỉ số hạn khí tượng, hạn thuỷ văn và hạn nông nghiệp. Trong nghiên cứu đã lựa chọn và ứng dụng tính toán các chỉ số hạn theo từng loại hạn trên cho vùng Ninh Thuận giai đoạn 2010-2021 và phân tích đánh giá diễn biến tình trạng hạn hán được tính toán từ công nghệ viễn thám so sánh với các số liệu được thu thập thực tế.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 21037/2022) tại Cục Thông tin, Thống kê.

Đ.T.V (NASTIS)