Kể từ khi Luật Phòng, Chống thiên tai ban hành và có hiệu lực cho đến nay, trong các bản tin cảnh báo, dự báo thiên tai của Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ và các Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh trực thuộc ngoài các thông tin dự báo như trước đây, phải bổ sung thêm các cấp độ rủi ro thiên tai. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, Đài Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ gặp một số khó khăn trong việc áp dụng trực tiếp các cấp độ rủi ro thiên tai được qui định trong Quyết định số 44/2014/QĐ-TTg khi chi tiết hóa cho địa phương. Như vậy, để triển khai tốt Luật Phòng, Chống thiên tai và các Quyết định số 44/2014/QĐ-TTg và 46/2014/QĐ-TTg ngày 15 tháng 8 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ, nhất là việc chi tiết hóa các cấp độ rủi ro thiên tai ở địa phương, Đài ĐBBB cần thiết phải: 1) Chi tiết hóa và định lượng hóa được các bản tin dự báo thiên tai theo đúng qui định; và 2) Xây dựng được CSDL các thông tin về tần suất xảy ra thiên tai, bản chất thiên tai, mức độ rủi ro thiên tai, khả năng phòng chống thiên tai… Đây chính là hai điều kiện tiên quyết để chi tiết hóa các cấp độ rủi ro thiên tai ở địa phương.

Xuất phát từ thực trạng này, Cơ quản chủ trì Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ cùng phối hợp với Chủ nhiệm đề tài ThS. Nguyễn Văn Bảy thực hiện đề tài NCKH cấp Bộ: “Nghiên cứu xây dựng hệ thống hỗ trợ cảnh báo, dự báo chi tiết các cấp độ rủi ro thiên tai khí tượng cho khu vực Đồng bằng Bắc Bộ” được đầu tư thực hiện với mục tiêu chính gồm: 1) Chi tiết hóa các cấp độ rủi ro đối với bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại cho từng huyện thuộc khu vực Đồng bằng Bắc Bộ; 2) Xây dựng được phương pháp và qui trình dự báo chi tiết hóa cho từng huyện, qui trình xác định cấp độ rủi ro thiên tai theo kết quả dự báo đã được chi tiết hóa đối với các thiên tai mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại xảy ra trên khu vực Đồng bằng Bắc Bộ; và 3) Xây dựng được hệ thống hỗ trợ cảnh báo, dự báo chi tiết các cấp độ rủi ro thiên tai khí tượng nói trên tại Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ và các Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh trực thuộc. Việc triển khai thành công đề tài sẽ góp phần nâng cao năng lực dự báo, tạo cơ sở khoa học vững chắc để dự báo thiên tai theo các cấp độ rủi ro theo đúng qui định của Luật Phòng, Chống thiên tai.

Với mục tiêu chi tiết hóa được cấp độ rủi ro đối với bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại cho từng huyện thuộc khu vực Đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời xây dựng được phương pháp và qui trình dự báo chi tiết hóa cho từng huyện, qui trình xác định cấp độ rủi ro thiên tai theo kết quả dự báo đã được chi tiết hóa đối với các thiên tai mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại xảy ra trên khu vực Đồng bằng Bắc Bộ và Xây dựng được hệ thống hỗ trợ cảnh báo, dự báo chi tiết các cấp độ rủi ro thiên tai khí tượng nói trên tại các Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh trực thuộc, đề tài “Nghiên cứu xây dựng hệ thống hỗ trợ cảnh báo, dự báo chi tiết các cấp độ rủi ro thiên tai khí tượng cho khu vực Đồng bằng Bắc Bộ” đã lựa chọn khái niệm rủi ro thiên tai (R) theo IPCC (2012) trong đó R là hàm của hiểm họa (H), mức độ phơi bày (E) và tính dễ bị tổn thương (V).

Đề tài sử dụng phương pháp ma trận rủi ro của ADRC (2005) để xác định cấp độ rủi ro cho các thiên tai gồm bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại cho từng huyện thuộc khu vực Đồng bằng Bắc Bộ. Dựa trên bộ số liệu quan trắc tại các trạm khí tượng, số liệu bão… từ 1971-2015, các số liệu thiệt hại và niên giám thống kê trong giai đoạn 2010-2015, phiếu điều tra khảo sát tại các huyện thuộc khu vực đồng bằng Bắc Bộ, đề tài đã xác định và xây dựng được bộ bản đồ cấp độ rủi ro chi tiết đếp cấp huyện cho các thiên tai khí tượng nói trên cũng như các bản đồ thành phần như H, E và V. Các cấp độ rủi ro cho từng loại thiên tai được tuân thủ theo các cấp độ đã được qui định trong Quyết định 44/2014 của Thủ tướng Chính phủ. Các kết quả khoa học chính của đề tài đã đạt được gồm:

1. Đã nghiên cứu ứng dụng thành công phương pháp ma trận rủi ro để đánh giá cấp độ rủi ro cho thiên tai bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại cho từng huyện thuộc khu vực đồng bằng Bắc Bộ. Đồng thời, đã qui trình hóa và tin học hóa các bước xác định cấp độ rủi ro thiên tai. Kết quả thử nghiệm đã cho thấy phương pháp ma trận rủi ro là phù hợp với điều kiện số liệu hiện có và các thiên tai có nguồn gốc khí tượng thủy văn, khả thi trong việc thực hiện.

2. Đã xây dựng được bộ bản đồ cấp độ rủi ro thiên tai chi tiết đến cấp huyện của khu vực đồng bằng Bắc Bộ cho các thiên tai bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại cũng như bộ các bản đồ của các yếu tố cấu thành nên rủi ro, hiểm họa, mức độ phơi bày và tính dễ bị tổn thương;

3. Đã xây dựng được các qui trình dự báo, cảnh báo bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại phù hợp cho khu vực đồng bằng Bắc Bộ và đã tin học hóa được quá trình thực hiện các qui trình dự báo này;

4. Đã xây dựng được hệ thống hỗ trợ cảnh báo, dự báo chi tiết các cấp độ rủi ro thiên tai khí tượng nói trên tại Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Đồng bằng Bắc Bộ và các Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh trực thuộc. Hệ thống được phát triển theo mô hình tập trung và nền tảng Web, vận hành trên môi trường Internet;

5. Đã thử nghiệm ứng dụng phương pháp ma trận rủi ro để xác định cấp độ rủi ro thiên tai trong điều kiện nghiệp vụ cho các trường hợp bão, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán, rét hại điển hình trong các năm 2017 và 2018. Kết quả thử nghiệm cho thấy tính hiệu quả và hợp lý của phương pháp ma trận rủi ro cũng như khả năng đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ của hệ thống phần mềm hỗ trợ cảnh báo, dự báo chi tiết các cấp độ rủi ro thiên tai khí tượng

Có thể tìm đọc báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 15870/2018) tại Cục Thông tin KHCNQG.

Đ.T.V (NASATI)