Nghiên cứu xây dựng mô hình kinh tế xanh cho một số xã đảo tiêu biểu ven bờ Việt Nam
Cập nhật vào: Thứ năm - 21/12/2023 01:57
Cỡ chữ
Các xã đảo ven bờ là một địa bàn chiến lược quan trọng của đất nước, nơi có thể tạo ra những đột phá trong hoạch định chiến lược kinh tế hướng ra biển gắn với xuất khẩu và hợp tác kinh tế quốc tế trong chiến lược tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam từ nay đến 2050.
Cộng đồng dân cư sống trên các đảo do tách biệt với đất liền, nên thường có đời sống gặp nhiều khó khăn về tìm sinh kế phù hợp, y tế, giáo dục và các lợi ích xã hội khác. Họ đã và đang phải đối mặt với nhiều vấn đề gay gắt như tình trạng cạn kiệt tài nguyên tại chỗ, ô nhiễm môi trường và hậu quả gây ra do thiên tai với mức độ ngày càng gia tăng. Ở nhiều đảo, các hoạt động kinh tế mang tính tự cấp, tự phát và thiếu các mô hình phát triển bền vững. Do vậy, cư dân trên nhiều đảo có mức sống, chất lượng cuộc sống thấp, hay gặp các rủi ro trong cuộc sống do thiên tai và bệnh tật. Đó là một trong những lý do quan trọng dẫn tới tình trạng cuộc sống không ổn định và di cư vào đất liền hoặc nhiều đảo không thu hút được dân cư đến sinh sống.
Kinh tế xanh là nền kinh tế ít phát thải cacbon, tiết kiệm tài nguyên và tạo ra công bằng xã hội. Kinh tế xanh không thay thế phát triển bền vững mà là chiến lược kinh tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Mô hình kinh tế xanh là mô hình phải tiếp cận liên ngành và hệ thống, đó là sự kết hợp giữa ba thành tố: Kinh tế - Xã hội - Môi trường. Kinh tế xanh có nghĩa là những hoạt động (trong nền kinh tế) tạo ra lợi nhuận hoặc giá trị có ích lợi, hướng đến phát triển cuộc sống của cộng đồng xã hội con người (đặc biệt là yếu tố văn hóa), đồng thời những hoạt động này thân thiện với môi trường (thành tố quan trọng), ba yếu tố này đạt trạng thái cân bằng sẽ thỏa mãn tính bền vững. Từ thực tế trên, TS. Lê Xuân Sinh cùng nhóm nghiên cứu tại Viện tại Tài nguyên và Môi trường biển đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu xây dựng mô hình kinh tế xanh cho một số xã đảo tiêu biểu ven bờ Việt Nam” từ năm 2017 đến năm 2020.
Mục tiêu của để tài là nhằm: cung cấp được cơ sở khoa học và thực tiễn trên thế giới và trong nước về mô hình kinh tế đảo xanh, đánh giá thực trạng các mô hình kinh tế ở các xã đảo tiêu biểu ven bờ: xã đảo Việt Hải (huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng), xã đảo Nhơn Châu (thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), xã đảo Nam Du (huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang); đánh giá được hiện trạng môi trường, vốn tự nhiên, các thách thức ảnh hưởng đến tính bền vững của một số xã đảo tiêu biểu ven bờ Việt Nam đã được lựa chọn; xây dựng mô hình kinh tế xanh phù hợp áp dụng cho ba xã đảo tiêu biểu ven bờ đã lựa chọn và triển khai áp dụng, đánh giá và hoàn thiện mô hình; và đề xuất các giải pháp nhân rộng áp dụng cho các xã đảo ven biển Việt Nam.
Đề tài đã rút ra một số kết luận như sau:
1. Cơ sở lý luận và thực tiễn chỉ ra rằng mô hình kinh tế xanh xã đảo là hướng đi phù hợp cho phát triển kinh tế các xã đảo ven biển Việt Nam. Mô hình kinh tế đảo xanh được xác định là mô hình kinh tế xanh có quy mô phù hợp cho đơn vị hành chính xã đảo với cơ cấu kinh tế phù hợp để nâng cao đời sống, cải thiện công bằng xã hội tăng gắn kết người dân với đảo, đồng thời giảm thiểu đáng kể những rủi ro môi trường và những suy giảm sinh thái của xã đảo. Mô hình kinh tế của ba xã đảo lựa chọn nghiên cứu chưa bền vững, tập trung vào khai thác tài nguyên như hải sản, lâm sản, đời sống nhân dân khó khăn, thu nhập thấp hơn nhiều so với mức trung bình quốc gia và tính liên kết của xã đảo với khu vực xung quanh, đất liền yếu và bị cô lập trong điều kiện thời tiết xấu. Như vậy mô hình kinh tế đảo xanh được xây dựng dựa vốn tự nhiên (đối xã đảo tập trung vào hệ sinh thái trên đảo và hệ sinh thái biển đảo), nguồn nhân lực và phát triển gắn các giải pháp bảo vệ môi trường.
2. Qua 5/8 nội dung nghiên cứu đánh giá được hiện trạng môi trường, vốn tự nhiên, các thách thức ảnh hưởng đến tính bền vững của ba xã đảo lựa chọn. Đây là các nội dung để xây dựng bộ cơ sở dữ liệu đầu vào của 03 mô hình kinh tế xanh ở ba xã đảo. Bộ cơ sở dữ liệu được chia thành bảy nhóm về cơ sở hạ tầng, chính sách, tính liên kết, hiện trạng xã hội, vốn tự nhiên, hiện trạng môi trường và hiện trạng các mô hình kinh tế hiện tại của ba xã, đây là cơ sở để lựa chọn mô hình kinh tế xanh phù hợp cho từng xã đảo
3. Kết quả nghiên cứu đưa ra một khung lý thuyết về các bước xây dựng mô hình kinh tế xanh cho một xã đảo với dựa vào nguồn vốn tự nhiên, cơ sở hạ tâng, nguồn nhân lực. Dựa vào các điều kiện đầu vào cụ thể mà xác định cơ cấu kinh tế, chuyển đổi sinh kế phù hợp và đầu ra của mô hình được đánh giá bằng bộ 27 tiêu chí cụ thể, phân loại mô hình kinh tế xanh của xã đảo theo 4 mức.
4. Quy trình được thực hiện với 06 bước để xây dựng mô hình kinh tế xanh cho xã đảo. Các giải pháp chung, giải pháp kỹ thuật và các kinh nghiệm triển khai mô hình ở ba xã đảo được đề xuất giúp nhân rộng mô hình kinh tế xanh cho một xã đảo.
Việc nghiên cứu và xây dựng mô hình kinh tế xanh áp dụng cho xã đảo ven bờ là rất cần thiết nhằm tạo sinh kế bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, thu hút người dân bám đảo và di dân từ đất liền ra đảo.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 19230/2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.
N.P.D (NASATI)