Sơn alkyd là hỗn hợp gồm bột màu phân tán trong nhựa alkyd biến tính dầu thảo mộc, dung môi hữu cơ và các phụ gia. Do đặc tính lâu khô nên sơn alkyd luôn phải sử dụng phụ gia làm khô. Các phụ gia này là các hợp chất của Co, Mn, Pb,... (chất làm khô) đóng vai trò khâu mạch alkyd giúp sơn khô nhanh hơn. Ngoài ra chì còn có trong bột màu và bột độn, đặc biệt là mầu đỏ, vàng, trắng là những gam mầu chủ đạo trong sơn.

Sơn alkyd có độ bóng cao, bền khí hậu, chịu nhiệt tốt được sử dụng rộng rãi với mục đích trang trí và bảo vệ đối với các bề mặt kim loại và gỗ bao gồm cả nội thất và ngoại thất. Ngoài ra, sơn alkyd còn có giá thành rẻ nên được sử dụng rộng rãi trong xây dựng tại các công trình công cộng như hàng rào sắt, các đồ vật tại các khu vui chơi trẻ em, lan can tại các hành lang, cửa sổ trong các tòa nhà, trường học, bàn ghế, đồ dùng học tập... Vì vậy trẻ em là đối tượng chủ yếu có nguy cơ phơi nhiễm với chì trong sơn alkyd.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “chì không có một vai trò thiết yếu nào trong cơ thể con người, nhiễm độc chì chiếm khoảng 0.6 % trong các căn bệnh là gánh nặng cho toàn cầu”. Từ những bằng chứng về mối liên hệ giữa phơi nhiễm chì thời thơ ấu với việc suy giảm trí thông minh, WHO buộc phải đưa “chậm phát triển trí tuệ do chì” vào danh sách được coi là bệnh. Đồng thời WHO cũng đưa “căn bệnh” này vào danh sách là một trong mười căn bệnh ảnh hưởng nặng nề tới trẻ em do các nhân tố môi trường. Trong những năm gần đây, các nhà y khoa đã và đang chỉ ra nhiều bằng chứng thuyết phục chứng minh dù bị phơi nhiễm ở nồng độ từ thấp hay cực kì thấp thì chì đều ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Theo trang Nhiễm độc chì và Sức Khỏe của WHO: “Không có mức độ phơi nhiễm chì nào được coi là an toàn”.

Khi trẻ nhỏ bị phơi nhiễm chì, chúng sẽ tấn công vào hệ thần kinh của các em từ đó sẽ dẫn đến các em gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp thu bài giảng trên lớp, dễ bực bội và có hành vi bạo lực. Phơi nhiễm chì ở trẻ nhỏ cũng liên quan tới việc gia tăng tỉ lệ tăng động, mất tập trung, trượt tốt nghiệp, rối loạn hành vi, tội phạm vị thành niên, sử dụng ma túy và bị bỏ tù. Phơi nhiễm chì sẽ ảnh hưởng suốt cuộc đời của các em, ảnh hưởng đến hiệu suất công việc của trẻ và dẫn đến giảm năng suất kinh tế. Trong những nghiên cứu gần đây xem xét về thiệt hại kinh tế quốc gia gây ra bởi phơi nhiễm chì ở trẻ nhỏ ở tất cả các quốc gia có thu nhập trung bình và thu nhập thấp ước tính tổng chi phí cho gánh nặng này là 977 tỉ đô la trên một năm. Nghiên cứu cũng xem xét về những ảnh hưởng đến việc phát triển thần kinh ở trẻ bị phơi nhiễm chì, thông qua đo điểm số IQ. Điểm số IQ giảm ở những trẻ em phơi nhiễm với chì dẫn đến năng suất làm việc của các em sẽ giảm và ảnh hưởng đến khả năng kiếm sống của các em. Những nghiên cứu này cũng chỉ rõ trẻ em bị phơi nhiễm chì từ nhiều nguồn khác nhau và chì trong sơn là một trong những nguồn chủ yếu.

Đề tài “Nghiên cứu xây dựng mức giới hạn an toàn và yêu cầu quản lý về hàm lượng chì trong sơn công nghiệp (sơn alkyd)” do Cơ quan chủ trì Cục Hóa chất cùng phối hợp với Chủ nhiệm đề tài ThS. Vũ Thị Hương thực hiện với mục tiêu: Phục vụ quản lý nhà nước về an toàn đối với hàm lượng chì trong sơn Alkyd; Xây dựng dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn hàm lượng chì trong sơn Alkyd.

Một phân tích chi tiết cho thấy 53 quốc gia đã đánh giá yêu cầu ghi nhãn, trong khi chỉ có 17 quốc gia yêu cầu thử nghiệm sơn và chứng nhận hàm lƣợng chì. Phân tích cũng chỉ ra rằng 126 quốc gia không có quy định ràng buộc về mặt pháp lý đối với hàm lƣợng chì trong đó có Việt Nam.

Sơn alkyd cũng nhƣ các loại sơn nói chung ngày càng đƣợc sử dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày. Hầu hết các sản phẩm có màu sắc đang tồn tại đều có sự hiện diện của các loại vật liệu mang tính chất phủ, đó là sơn và mực in. Theo báo cáo đƣợc trích dẫn tại “Quy hoạch phát triển ngành Công nghiệp Hóa chất Việt Nam đến năm 2020, có tính đến năm 2030”, mới đầu thì ngành Sơn-Mực in có vị trí khiêm tốn trong các nhóm sản phẩm của ngành Công nghiệp Hóa chất. Nhƣng từ sau năm 2000 ngành có tốc độ phát triển cao cùng với sự tăng trƣởng không ngừng của nền kinh tế Việt Nam, vốn FDI dành cho lĩnh vực xây dựng tăng mạnh đã tạo thêm những điều kiện hoàn hảo cho ngành công nghiệp chất liệu sơn phủ phát triển.

Sau thời gian nghiên cứu, đề tài đã thu được những kết quả như sau:

1) Đã rà soát, tổng hợp thành hệ thống các tài liệu và kinh nghiệm của một số nước trên thế giới để xây dựng tổng quan hoạt động quản lý nhà nước đối với vấn đề giới hạn hàm lượng chì trong sơn alkyd;

2) Đã đánh giá thực trạng công nghệ sản xuất, sử dụng sơn alkyd trong nước và trên thế giới.

3) Đã đánh giá tổng quan về các yêu cầu kỹ thuật và biện pháp quản lý hàm lượng chì trong sơn Alkyd;

4) Đã đề xuất Dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sơn alkyd: giới hạn hàm lượng chì;

Có thể tìm đọc báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 16977/2019) tại Cục Thông tin KHCNQG.

Đ.T.V (NASATI)