Việt Nam là nước trải qua hai cuộc chiến tranh kéo dài hơn 30 năm, nền kinh tế chưa phát triển, điều kiện chăm sóc sức khoẻ hạn chế, tồn tại nhiều quan niệm sai lầm về khuyết tật ở cộng đồng, đó là những nguyên nhân quan trọng khiến cho tỷ lệ khuyết tật ở Việt Nam khá cao (Bộ Y tế, 2008).

Do vậy, người khuyết tật (NKT) là một vấn đề xã hội quan trọng tại Việt Nam, chăm sóc và hỗ trợ người khuyết tật luôn được coi là truyền thống của đất nước (Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội, 2009). Vai trò của công tác xã hội (CTXH) nói chung và CTXH với người khuyết tật nói riêng đã được cả xã hội thừa nhận. Vì tầm quan trọng của vấn đề này, đã có nhiều công trình khoa học đề cập tới từ những góc độ khác nhau. Trong phạm vi đề tài, chúng tôi điểm luận một số công trình trong và ngoài nước đề cập tới hai khía cạnh cụ thể là (1) Vai trò của nhân viên CTXH đối với người khuyết tật và các khía cạnh cần tới dịch vụ CTXH hỗ trợ người khuyết tật; (2) Các mô hình và vai trò của cộng đồng đối với việc phát triển các dịch vụ CTXH hỗ trợ người khuyết tật.

Xuất phát từ đặc điểm của NKT dẫn đến những nhu cầu của họ. Người khuyết tật cũng có những nhu cầu cơ bản và những nhu cầu mang tính đặc trưng. Những nhu cầu của NKT cũng tập trung nhu cầu vật chất và những nhu cầu về tinh thần. Trong linh vực nghiên cứu cũng có nhiều công trình đề cập đến. Công trình “Nhu cầu đối với hoạt động công tác xã hội trong nâng cao đời sống tinh thần cho người khuyết tật tại phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội” đã chỉ ra được thực trạng đời sống tinh thần của người khuyết tật (NKT) và có cái nhìn tổng quan hơn về những trợ giúp dành cho NKT, bên cạnh đó cũng thấy được những hạn chế trong việc ban hành, thực hiện các hỗ trợ dành cho NKT và khuyến nghị xây dựng mô hình chăm sóc đời sống tinh thần cho NKT (Tran, HH, 2016). Liên quan đến nhu cầu NKT (Lê P. T. ,2016) cũng đề cập đến nhu cầu hỗ trợ việc làm của Người khuyết tật trong độ tuổi lao động. Nghiên cứu khảo sát và đánh giá được nhu cầu hỗ trợ việc làm của NKT. Qua đó, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện khung pháp lý cũng như chính sách về việc làm cho NKT và khung lý thuyết của các nghiên cứu về NKT. Từ đó góp phần tối ưu hóa các chính sách việc làm cho NKT phù hợp với nhu cầu cũng như khả năng của họ đồng thời vừa phù hợp với thực tiễn xã hội để NKT có việc làm ổn định, lâu dài nhằm giảm bớt gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Chính vì nhu cầu thực tiễn đó, TS. Nguyễn Minh Tuấn cùng nhóm nghiên cứu tại Trường đại học Lao động-xã hội-cơ sở 2-Tp Hồ Chí Minh thực hiện đề tài “Phát triển dịch vụ công tác xã hội tại cộng đồng cho người khuyết tật” với mục tiêu hân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ công tác xã hội tại cộng đồng cho người khuyết tật.

Qua kết quả nghiên cứu, phân tích, đánh giá cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng phát triển dịch vụ công tác xã hội tại cộng đồng cho NKT tại 02 địa bàn khảo sát: Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bến Tre đã cho thấy bức tranh khá rõ nét về triển khai các hoạt động dịch vụ PHCN dựa vào cộng đồng và quản lý trường hợp (QLTH). Trong đó các hoạt động PHCN bao gồm: Nâng cao nhận thức cho NKT, gia đình NKT và cộng đồng nơi NKT sinh sống; Hỗ trợ về mặt y tế; hỗ trợ sinh kế; Hỗ trợ NKT tiếp cận, thụ hưởng các chính sách và chương trình trợ giúp xã hội; Hỗ trợ thành lập nhóm cho NKT chia sẻ lẫn nhau; Vận động cộng đồng, chính quyền hỗ trợ gia đình NKT,…

Thực tế cho thấy, các hoạt động cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng (PHCN) cho NKT tại địa bàn khảo sát đã đạt được những kết quả nhất định và bên cạnh đó còn những hạn chế chưa được khắc phục, vẫn còn nhiều NKT chưa được tiếp cận dịch vụ PHCN dựa vào cộng đồng.

Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 20307/2021) tại Cục Thông tin khoa học và cong nghệ quốc gia.

Đ.T.V (NASATI)