Thuế là nguồn thu chính của ngân sách quốc gia và do đó đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự phát triển kinh tế của đất nước. Việt Nam đang đối mặt với những vấn đề lớn liên quan đến quản lý rủi ro tuân thủ thuế của các doanh nghiệp lớn (DNL), đặc biệt là các doanh nghiệp nước ngoài. Theo Bộ Tài Chính, năm 2016 con số thất thu thuế ước tính là 64 nghìn tỷ đồng, tương đương với 5,8% tổng thu ngân sách nhà nước. Con số thất thu này chủ yếu do các chính sách ưu đãi về thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và các hoạt động chuyển giá. Theo báo cáo của Cục Tài chính, doanh nghiệp (Bộ Tài Chính), từ năm 2012-2016 có đến 44%-51% doanh nghiệp FDI báo lỗ nhưng vẫn mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh. Tóm lại, doanh nghiệp lớn đóng góp quan trọng vào tổng thu ngân sách nhà nước và hoạt động quản lý thuế đối với doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI, ngày càng trở nên khó khăn và phức tạp.

Trong khi đó, tổng quan nghiên cứu (sẽ trình bày ở phần sau) chỉ ra rằng còn khoảng trống bỏ ngỏ cho các nghiên cứu về rủi ro tuân thủ thuế của các doanh nghiệp lớn tại các quốc gia đang phát triển. Vì vậy, nhóm nghiên cứu của ThS. Nguyễn Văn Phụng tại Tổng cục Thuế đã thực hiện đề tài: “Rủi ro tuân thủ thuế ở các doanh nghiệp lớn tại Việt Nam” vào năm 2020.

Đề tài nhằm thực hiện các mục tiêu sau:

- Nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lý luận, các khái niệm liên quan, nội hàm của rủi ro tuân thủ thuế, thang đo của rủi ro tuân thủ thuế, các tiêu chí xác định DNL, rủi ro tuân thủ thuế của các DNL, các nhân tố tác động đến hành vi tuân thủ thuế và quản lý rủi ro tuân thủ thuế trong công tác quản lý thuế.

- Đánh giá thực trạng về tình hình tuân thủ thuế của các DNL, các nhân tố tác động đến hành vi tuân thủ thuế của DNL và thực trạng quản lý rủi ro tuân thủ thuế của các doanh nghiệp trong quản lý thuế.

- Đưa ra các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tuân thủ thuế đối với các DNL tại Việt Nam.

Đề tài đã thu được các kết quả nổi bật như sau:

- Nghiên cứu một cách toàn diện về cơ sở lý thuyết đối với rủi ro tuân thủ thuế bao gồm các nội dung về tuân thủ thuế, rủi ro tuân thủ thuế nói chung, các tiêu chí xác định DNL, rủi ro tuân thủ thuế ở các DNL nói riêng và quản lý rủi ro tuân thủ thuế.

- Dựa trên cơ sở lý thuyết, đề tài đã phân tích và đánh giá được thực trạng rủi ro tuân thủ thuế của các DNL tại Việt Nam bao gồm đánh giá mức độ rủi ro tuân thủ thuế của các DNL, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế của các DNL và phân tích thực trạng quản lý rủi ro tuân thủ thuế của các DNL tại Việt Nam hiện nay.

-Trên cơ sở phân tích thực trạng rủi ro tuân thủ thuế của các DNL tại Việt Nam và định hướng về áp dụng cơ chế quản lý rủi ro trong công tác quản lý thuế của Chính Phủ Việt Nam, đề tài đề xuất các giải pháp và kiến nghị và lộ trình thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro tuân thủ thuế của các DNL tại Việt Nam.

Việc nghiên cứu rủi ro tuân thủ thuế của các doanh nghiệp lớn tại Việt Nam là một hướng nghiên cứu phù hợp cả về lý luận và thực tiễn

Có thể tìm đọc báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 18666/2021) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.

N.P.D (NASATI)