Tổn thương sinh kế và chiến lược thích ứng của các hộ gia đình có người di cư ở khu vực ven biển ba tỉnh Quảng Bình Quảng Trị và Thừa Thiên Huế trước tác động của đại dịch COVID-19
Cập nhật vào: Thứ ba - 14/01/2025 00:04
Cỡ chữ
Đại dịch COVID-19 khởi phát tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc vào giữa tháng 12 năm 2019 và lan rộng đến tất cả các quốc gia trên thế giới trong năm 2020. Đại dịch đã tác động lớn đến kinh tế, xã hội và môi trường toàn cầu. Việt Nam ghi nhận ca bệnh COVID-19 đầu tiên vào tháng 1 năm 2020 và đợt bùng phát cao điểm nhất là ở Thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 4 năm 2021. Qua các giai đoạn khác nhau với các biện pháp phòng chống quyết liệt dịch bệnh và sự vào cuộc của toàn xã hội, đến tháng 2 năm 2022 dịch đã dần được kiểm soát. Mặc dù đã được kiểm soát nhưng những tác động của đại dịch để lại là rất lớn. Hầu hết các ngành và lĩnh vực hoạt động đều ngừng hoặc giảm quy mô hoạt động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc làm và thu nhập của đại bộ phận người dân, đặc biệt là người dân ở các khu công nghiệp, các vùng phụ thuộc vào phi nông nghiệp (dịch vụ, du lịch). Do ảnh hưởng của các biện pháp phong toả kéo dài và dịch bùng phát khó dự đoán tại các tỉnh thành phía Nam vào giữa năm 2021, hàng loạt làn sóng lao động di cư trở về quê tạo ra những tác động lớn về chính trị, kinh tế và xã hội ở các vùng nông thôn. Các tỉnh miền Trung, đặc biệt là các vùng ven biển các tỉnh miền Trung chịu nhiều áp lực trong quản lý dịch bệnh cũng như phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội cho người dân địa phương khi một lượng lớn người dân từ miền Nam quay trở về.
Nhằm hỗ trợ các tỉnh miền Trung nơi lượng lớn lao động di cư trở về, đặc biệt là vùng ven biển các tỉnh Tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, cần có những giải pháp kịp thời đảm bảo an ninh, an toàn và ổn định sinh kế cho các gia đình có lao động di cư trở về. Do đó, việc tiến hành đánh giá các tác động sinh kế, mức độ tác động của đại dịch đến các nhóm hộ khác nhau và đưa ra các giải pháp ứng phó là rất cần thiết và cấp bách. Từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu của PGS. TS. Lê Thị Hoa Sen tại Trường Đại học Nông Lâm đã thực hiện đề tài: “Tổn thương sinh kế và chiến lược thích ứng của các hộ gia đình có người di cư ở khu vực ven biển ba tỉnh Quảng Bình Quảng Trị và Thừa Thiên Huế trước tác động của đại dịch COVID-19” trong thời gian từ năm 2022 đến năm 2023.
Đề tài hướng đến thực hiện các mục tiêu sau: làm rõ được tình trạng tổn thương sinh kế của các hộ gia đình có người di cư ở khu vực ven biển ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế (Bình-Trị-Thiên) trước tác động của đại dịch COVID-19; phân tích được chiến lược thích ứng sinh kế của các hộ gia đình có người lao động di cư ở địa bàn nghiên cứu trước các tác động của đại dịch COVID-19; và đề xuất được các giải pháp tăng cường năng lực thích ứng cho các hộ gia định có người lao động di cư ở khu vực ven biển ba tỉnh Bình-Trị-Thiên trước các tác động của đại dịch COVID-19.
Kết quả nghiên cứu phạm vi 298 hộ có lao động di cư trở về vùng ven biển tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian cao điểm của đại dịch COVID-19 cho thấy đại dịch đã tác động đáng kể đến thu nhập và an ninh lương thực của tất cả các hộ nghiên cứu. Đại dịch làm giảm thu nhập của hộ ở tất cả các nguồn thu. Giảm nhiều nhất là nguồn thu từ lao động làm ăn xa gửi về (75% số hộ), tiếp đến là giảm thu từ sản xuất nông nghiệp (60% số hộ) và làm thuê (11,7% số hộ). Trên 8% lao động trở về mất việc làm và gần 90% lao động giảm giờ làm, nghỉ việc không lương do ảnh hưởng của đại dịch. Trên 51% số hộ có mức thu nhập giảm từ 25% đến 50% và khoảng 33,3% hộ giảm thu nhập từ 50 đến 75% do tác động của đại dịch. An ninh lương thực của các hộ cũng bị ảnh hưởng với các mức độ khác nhau tuỳ thuộc vào hộ có trẻ em hoặc không có trẻ em và thực trạng nguồn lực sinh kế của hộ. Hộ có trẻ em bị suy giảm an ninh lương thực nhiều hơn (ở cấp 3 và 4) so với hộ không có trẻ em, và hộ không có nguồn lực đất đai, nhà ở bị suy giảm an ninh lương thực nhiều hơn hộ có nguồn lực.
Trên cơ sở đó, các tác giả đã đưa ra những khuyến nghị dưới đây: (i) Các cơ quan, tổ chức liên quan khi thực hiện các chương trình hỗ trợ hộ dân nhằm đảm bảo an ninh lương thực trước các tác động của đại dịch, cũng như các cú sốc về kinh tế, xã hội và môi trường khác, cần rà soát ưu tiên các nhóm hộ có trẻ em, đặc biệt là các hộ ít nguồn lực sinh kế và phụ thuộc lớn vào nguồn tiền từ lao động làm ăn xa gửi về; (ii) Cần có các nghiên cứu nhằm xác định hoạt động sinh kế thích ứng cho các nhóm hộ dễ bị tổn thương do phụ thuộc lao động di cư và nhóm hộ có lao động di cư trở về; (iii) Cần nghiên cứu và phát triển các dịch vụ việc làm hấp dẫn tại địa phương để thu hút lực lượng lao động nông thôn ở lại quê, tránh rủi ro sinh kế khi di cư đến các thành phố lớn; (iv) Truyền thông nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của trình độ chuyên môn, trình độ tay nghề và kỹ năng sống đối với lao động di cư.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 23316/2023) tại Cục Thông tin khoa học và công nghệ quốc gia.
N.P.D (NASATI)