Morphine và các loại thuốc nhóm opioids rất quan trọng trong điều trị cơn đau nghiêm trọng và các cơn đau mãn tính. Tuy nhiên, việc sử dụng các loại thuốc này kéo dài sẽ gây ra tình trạng dung nạp morphin (cần phải tăng liều dùng ngày càng để điều trị cơn đau có mức độ như nhau) và khi sử dụng kéo dài cũng có thể tạo ra chứng tăng cảm giác đau (Hyperalgesia), là tình trạng luôn cảm thấy đau hơn với các kích thích gây đau nhẹ.  

Trong một nghiên cứu trên mô hình chuột gần đây được công bố trên tạp chí Brain, nhà các nghiên cứu của Trường Đại học Alabama ở Birmingham và Đại học Y Baylor ở ngoại ô Houston, tiểu bang Texas, Hoa Kỳ do PGS.TS Lingyong Li và GS.TS Kimberley Tolias đứng đầu đã cho thấy, việc “ngăn chặn” hoạt động của enzyme Tiam1 trong một số tế bào thần kinh ở cột sống sẽ làm giảm khả năng dung nạp morphin và chứng tăng cảm giác đau. Đây sẽ là một mục tiêu điều trị đầy hứa hẹn, có thể làm giảm khả năng dung nạp và kéo dài tác dụng của morphin trong điều trị giảm đau.

Lingyong Li, Phó giáo sư, tiến sỹ Khoa Gây mê và Chăm sóc chu phẫu tại UAB cho biết: “Hiểu rõ được các cơ chế cơ bản về khả năng dung nạp và chứng tăng cảm giác đau này là điều cần thiết để có thể nâng cao công dụng của morphin trong điều trị kiểm soát cơn đau mãn tính”.

Trong mô hình chuột, sau 7 ngày điều trị lặp đi lặp lại bằng morphin, tình trạng dung nạp morphin và chứng tăng cảm giác đau đã xảy ra. Điều đáng chú ý là, tình trạng dung và chứng tăng cảm giác đau tiếp tục xảy ra ít nhất thêm một tuần sau khi ngừng sử dụng morphin. Điều này cho thấy rằng việc điều trị bằng morphin kéo dài đã kích thích tính mềm dẻo của chức năng thần kinh ở sừng lưng của cột sống, cùng với tính mềm dẻo trong cấu trúc thực của tế bào thần kinh.

Sừng lưng của cột sống nhận tín hiệu đau từ các vùng ngoại vi của cơ thể và chuyển chúng đến não, hoặc nó có thể kích thích tạo ra một hành động phản xạ nhanh như hành động co giật tay lại khi chạm tay vào bếp đang nóng.

Cũng trên mô hình chuột bị đau thần kinh, nghiên cứu của Li và Tolias đăng trên tạp chí Neuron vào năm ngoái cũng cho thấy Tiam1 hoạt động điều phối độ dẻo cấu trúc và chức năng của khớp thần kinh trong các tế bào thần kinh sừng sau của cột sống.

Hơn nữa, khi nhắm mục tiêu vào Tiam1 trong cột sống cùng các phân tử oligonucleotide anti-sense được tiêm vào dịch não tủy đã làm giảm bớt cảm giác đau quá mẫn do đau thần kinh một cách hiệu quả. Do đó, đối với nghiên cứu hiện tại, họ đưa ra giả thuyết rằng độ dẻo không thích hợp qua trung gian Tiam1 cũng góp phần gây ra tình trạng dung nạp morphin và chứng tăng cảm giác đau. Họ phát hiện ra rằng việc điều trị bằng morphin kéo dài làm tăng đáng kể lượng Tiam1 bị kích thích trong các tế bào thần kinh sừng sau của cột sống và Tiam1 vẫn bị kích thích sau quá trình điều trị kéo dài 7 ngày bằng morphin kết thúc. Việc “loại bỏ” Tiam1 hoàn toàn hoặc loại bỏ Tiam1 có điều kiện khỏi các tế bào thần kinh sừng sau của cột sống hoặc khỏi các tế bào thần kinh hạch rễ lưng ở cột sống ở chuột làm đã ngăn chặn sự phát triển khả năng chống đau của morphin và chứng tăng cảm giác đau.

Li, Tolias và các đồng nghiệp cũng chỉ ra rằng việc ức chế tín hiệu Tiam1 bằng chất ức chế dược lý NSC23766 đã cản trở hoạt động giảm đau của morphin và giảm chứng tăng cảm giác đau. NSC23766 có thể đảo ngược tình trạng dung nạp morphin và chứng tăng cảm giác đau đã được thiết lập tuy nhiên việc điều trị bằng NSC23766 chỉ bắt đầu sau khi đã kết thúc bảy ngày điều trị bằng morphin.

Trong nghiên cứu về khả năng dung nạp morphin này, Li, Tolias và nhóm nghiên cứu cũng đã tìm thấy những thay đổi hình thái cột sống đuôi gai tương tự với một nghiên cứu trước đó của họ. Việc điều trị bằng morphin kéo dài đã làm tăng mật độ gai đuôi gai trong các tế bào thần kinh có dải động rộng ở chuột hoang. Ngược lại, chuột bị loại bỏ Tiam1 không cho thấy sự gia tăng mật độ gai đuôi gai sau khi điều trị bằng morphin kéo dài.

Từ các nghiên cứu của họ, các nhà nghiên cứu cho thấy rằng liệu pháp kết hợp morphin và NSC23766 để kiểm soát cơn đau mãn tính mang lại khả năng chống hấp thu lâu dài mà không làm tăng khả năng dung nạp morphin. Li cho biết: “Kết quả nghiên cứu dược lý của chúng tôi nêu bật lợi ích tiềm tàng của việc ức chế tín hiệu Tiam1 nhằm giảm khả năng dung nạp và kéo dài thời gian sử dụng morphin trong kiểm soát cơn đau mãn tính”.

P.T.T (NASATI), theo https://medicalxpress.com/, 4/2024