Ngày nay, cùng với nhịp sống hiện đại, xu hướng sử dụng thực phẩm chế biến sẵn ngày càng gia tăng thay cho việc tự nấu nướng tại nhà. Tuy nhiên, cách ăn uống này không mấy bổ dưỡng, thậm chí có thể gây hại cho sức khỏe.

Những thực phẩm chế biến sẵn luôn bắt mắt và thơm ngon, nếu sử dụng thường xuyên sẽ tiềm ẩn nhiều hiểm họa đối với sức khỏe bởi chúng có chứa các loại chất và hợp chất hóa học làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh. Những thành phần trong thực phẩm chế biến sẵn chủ yếu đều chứa:

- Natri: Thường sử dụng để giữ thực phẩm tươi hơn, chúng được thêm vào trong quá trình chế biến với hàm lượng nhất định. Ví dụ như: Một lát Pizza với nhiều lớp phủ có thể cung cấp cho bạn một nửa lượng muối theo khuyến nghị hàng ngày. Một chiếc bánh mì kẹp thịt hoặc bánh mì kẹp thịt ăn nhanh có thể cung cấp cho bạn tổng lượng muối hàng ngày. Thịt nguội và thịt đông lạnh, thì khoảng 6 lát mỏng để có được một nửa lượng khuyến nghị. Hay như với món súp đóng hộp, một chén có thể chứa một nửa lượng muối bạn cần trong ngày,… Để kiểm soát lượng muối đưa vào cơ thể theo tiêu chuẩn, bạn cần chú ý đến các thông tin trên nhãn thực phẩm. Loại thực phẩm có chứa hơn 600 miligam trên 100 gam khẩu phần được coi là hàm lượng natri trong thực phẩm chế biến sẵn cao, trong khi 300 miligam trở xuống được coi là thấp. Hãy nhớ rằng natri cũng có thể có nhiều tên khác nhau, như monosodium glutamate hoặc disodium phosphate.

- Đường: Tương tự như muối, đường cũng được thêm vào trong quá trình chế biến thực phẩm giúp món ăn ngon hơn, kích thích vị giác hoặc cải thiện kết cấu. Đường chứa nhiều trong ngũ cốc, bánh nướng và thậm chí nước sốt mì ống cũng có đường. Muốn kiểm soát mức độ hấp thụ lượng đường, bạn nên tiêu thụ ít hơn 48 gram đường mỗi ngày đối với các thực phẩm chế biến có chứa đường như đường mía, đường dừa, siro mạch nha, mật đường v.v…

- Chất béo chuyển hóa: Đây là chất được tìm thấy trong bánh nướng, đồ ăn nhẹ mặn và bơ thực vật. Chất béo này có thể ảnh hưởng đến cholesterol của bạn và dẫn đến chứng viêm có liên quan đến bệnh tim, đột quỵ và các bệnh khác. Theo khuyến cáo, nếu hàm lượng chất béo trong thực phẩm chế biến sẵn lớn hơn 5 gam trên 100 gam khẩu phần là cao. Ngay cả khi nhãn của một sản phẩm nói rằng nó có 0 gam chất béo chuyển hóa, nó có thể có tới 0,5 gam chất béo đó thì thành phần vẫn có chứa chất béo chuyển hóa.

Một trong những loại thực phẩm chế biến sẵn mà bất kỳ ai cũng ưa thích đó là thịt. Đây cũng là món ăn phổ biến hiện nay với nhều món đa dạng gồm: Xúc xích, thịt hun khói, dăm bông, chân giò muối, lạp xưởng… Theo một số nghiên cứu, người tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ung thư đại trực tràng và tử vong sớm cao hơn. Thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều đường bổ sung và ít chất xơ góp phần làm tăng cân và béo phì, huyết áp và cholesterol cao, đây là các yếu tố nguy cơ gây ung thư đại trực tràng.

Những người ăn thịt chế biến sẵn có nhiều khả năng mắc các bệnh mãn tính như: Bệnh tim, bệnh phổi tắc nghẽn, ung thư ruột và dạ dày, huyết áp cao hơn những người không tiêu thụ thực phẩm này. Bởi thịt chế biến chứa các chất:

- Nitrit và hợp chất N-Nitroso và nitrosamine: Với hợp chất N-nitroso là chất gây ung thư được cho là nguyên nhân gây ra một số tác dụng phụ của việc tiêu thụ thịt đã qua chế biến. Chúng được hình thành từ nitrit (natri nitrit) được thêm vào các sản phẩm thịt đã qua chế biến. Chất phụ gia Natri nitrit được sử dụng nhiều trong thịt chế biến nhằm giữ được màu đỏ, hồng của thịt, cải thiện hương vị bằng cách ngăn chặn quá trình oxy hóa chất béo gây ôi thiu, ngăn chặn vi khuẩn phát triển và tăng hương vị và giảm nguy cơ làm ngộ độc. Chất Nitrosamine chủ yếu được hình thành khi các sản phẩm thịt chế biến tiếp xúc với nhiệt độ cao (trên 266 ° F hoặc 130 ° C), chẳng hạn như khi chiên thịt xông khói hoặc nướng xúc xích. Nitrosamine cũng xuất hiện trong các nguồn khác bao gồm nước uống bị ô nhiễm, khói thuốc lá, thực phẩm muối và dưa muối.

- Hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs): PAH là một nhóm lớn các chất hình thành khi chất hữu cơ cháy. Chúng được chuyển vào không khí cùng với khói và tích tụ trên bề mặt của các sản phẩm thịt hun khói và thịt được nướng hoặc quay trên lửa. Chúng được hình thành qua quá trình đốt củi hoặc than, nhỏ giọt mỡ cháy trên bề mặt, do thịt cháy. Chính vì vậy, thịt hun khói có thể chứa nhiều PAH.

- Amin dị vòng (HCAs): Các amin dị vòng (HCAs) là một nhóm hợp chất hóa học hình thành khi thịt hoặc cá được nấu chín dưới nhiệt độ cao, chẳng hạn như trong quá trình chiên nướng. Do đó, bạn nên tránh thịt bị cháy đen, tốt hơn nên ăn món thịt chế biến theo kiểu hấp, luộc.

- Natri clorua: Đây là chất có nhiều trong thịt chế biến sẵn, chúng còn được gọi là muối ăn. Chúng thường sử dụng nhiều nhằm cải thiện hương vị. Tiêu thụ quá nhiều muối có thể dẫn đến tăng huyết áp và bệnh tim. Các trường hợp mắc chứng tăng huyết áp nên lưu ý lượng muối đưa vào cơ thể hợp lý. Nghiên cứu cho thấy rằng chế độ ăn nhiều muối có thể làm tăng sự phát triển của vi khuẩn Helicobacter pylori, một loại vi khuẩn gây loét dạ dày, là một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với ung thư dạ dày.

Trước những tác hại tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh từ thực phẩm chế biến sẵn, lời khuyên hữu ích cho bạn là nên tạo chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học như việc ăn ngũ cốc nguyên hạt thay vì bánh mì, ăn ít đồ chiên nướng, đồ đóng hộp và tránh thêm nhiều đường, muối, chế biến các món ưu tiên nhiều rau củ. Nếu lựa chọn thực phẩm chế biến sẵn, bạn nên chọn loại có hàm lượng muối thấp, ít hoặc thậm chí không đường bổ sung, không chứa chất béo không tốt cho sức khỏe.

Trần Mỹ Hương (NASATI), tổng hợp 3/2023