Các thuốc kháng viêm nhóm corticoid (Dexamethason, Prednison, Hydrocortison, Methylprednisolon,…) bản chất thuộc nhóm hormon, với đặc tính sinh học rất mạnh với chỉ một liều rất nhỏ, có khả năng tác động đến rất nhiều cơ quan, tổ chức trong cơ thể. Đây là một loại thuốc kháng viêm rất quen thuộc được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh: Ức chế rối loạn viêm, chống dị ứng và ức chế hệ thống miễn dịch.

Corticoid dùng trong điều trị có tác dụng tương tự như hormone được sản xuất bởi tuyến thượng thận (hai tuyến nhỏ nằm phía trên thận). Loại thuốc này được sử dụng trong điều trị nhiều loại bệnh lý khác nhau. Ví dụ các bệnh mà trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể (hệ thống có tác dụng bảo vệ cơ thể chống lại nhiễm trùng) tấn công vào các mô và cơ quan khỏe mạnh; các bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính, hen; thay thế hormone tuyến thượng thận khi cơ thể không tự sản xuất đủ các hormone này; corticoid còn được sử dụng cùng các thuốc khác để dự phòng hệ miễn dịch tấn công các cơ quan vừa được cấy ghép (như gan, thận…); hay một số bệnh lý ngoài da: Eczema, vảy nến,…

Nhưng bên cạnh những hiệu quả chữa bệnh hiệu quả, thì corticoid cũng là một loại thuốc có rất nhiều tác dụng phụ gây hại cho cơ thể, kể cả khi bạn chỉ dùng trong một thời gian ngắn. Lạm dụng corticoid ngày càng trở nên phổ biến. Thuốc được người dân tìm mua để chữa viêm họng, viêm mũi dị ứng, đau xương khớp,… Các nhà thuốc thì bán corticoid tự do không cần đơn của bác sĩ, thậm chí một số kem dưỡng da như kem trộn, mỹ phẩm giả cũng thêm corticoid vào để làm trắng da cấp tốc. Gần đây nhất là việc những người bị nhiễm COVID-19 tự ý dùng corticoid theo các đơn thuốc truyền tay nhau trên mạng để chữa bệnh.

Việc dùng corticoid một cách bừa bãi đồng nghĩa với các tác dụng phụ ngày càng nặng hơn. Những người này có đặc điểm chung là kiểu hình Cushing: mặt tròn đỏ, béo bụng nhưng chân tay lại bị teo, da mỏng dễ bị bầm tím khi va chạm, bụng và đùi có nhiều vết rạn đỏ… Tác dụng phụ nguy hiểm nhất là suy thượng thận do thuốc với biểu hiện mệt mỏi thường xuyên, huyết áp thấp và đã có trường hợp tử vong.

Sử dụng corticoid kéo dài còn ức chế sự phát triển chiều cao của trẻ em; loãng xương là do corticoid làm mất cân bằng tạo xương hủy xương, làm giảm hấp thu calci ở ruột non; ức chế sản xuất hormon tuyến thượng thận, có thể dẫn đến một loạt các dấu hiệu và triệu chứng. Bao gồm mệt mỏi nghiêm trọng, chán ăn, buồn nôn và yếu cơ.

Cách sử dụng corticoid đúng đắn nhất là theo hướng dẫn của bác sỹ. Với thuốc dạng viên hay siro thì nên dùng chung với thức ăn để hạn chế kích ứng dạ dày. Với corticoid dạng kem bôi thì chỉ nên dùng một lượng nhỏ vừa đủ lên vùng da bị bệnh, để tránh gây ra những tác dụng phụ cho cơ thể.

Triệu Cẩm Tú, (NASATI), Tổng hợp 6/2022