Tạp chí National Geographic mới đây đã công bố 6 sự kiện khoa học nổi bật năm 2024. Năm 2024 đã chứng kiến nhiều bước tiến khoa học đáng kinh ngạc, mở ra những chân trời mới trong hiểu biết của nhân loại. Dưới đây là sáu sự kiện nổi bật nhất năm, ghi dấu ấn trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

1. Phát hiện các đại dương ẩn dưới các mặt trăng trong hệ Mặt trời

Trước đây, Trái đất được coi là hành tinh duy nhất có đại dương, nhưng năm 2024 đã củng cố thêm bằng chứng về sự hiện diện của các đại dương nước mặn trên những thiên thể khác. Tàu vũ trụ Europa Clipper của NASA, phóng vào tháng 10, tiếp tục nghiên cứu đại dương bên dưới lớp băng dày trên Mặt trăng Europa của sao Mộc. Đây không phải là nơi duy nhất trong Hệ Mặt Trời có thể chứa nước lỏng.

Trong năm nay, các nhà khoa học cũng phát hiện dấu hiệu đại dương trên Mặt trăng Mimas của sao Thổ vào tháng 2, và vào tháng 10, dữ liệu từ Miranda - vệ tinh của sao Thiên Vương - chỉ ra rằng nơi đây cũng có đại dương ẩn sâu dưới lớp bề mặt đóng băng. Những khám phá này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về khả năng tồn tại của nước ngoài Trái Đất, mà còn gợi mở khả năng sự sống có thể tồn tại ở những dạng cơ bản nhất.

2. Lập bản đồ bộ não ruồi giấm

Ruồi giấm (Drosophila melanogaster), mặc dù là loài côn trùng nhỏ bé, nhưng lại có bộ não đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu khoa học. Năm 2024, các nhà khoa học đã lập bản đồ toàn diện bộ não của ruồi giấm, bao gồm 50 triệu kết nối thần kinh từ 140.000 tế bào thần kinh.

Việc lập bản đồ não này giúp con người hiểu thêm về cấu trúc và chức năng của não bộ, không chỉ ở ruồi mà cả ở con người. Bản đồ này mang lại nhiều câu trả lời tiềm năng về hành vi, ký ức, và cách các tế bào thần kinh liên kết để điều chỉnh các hoạt động sống. Dù não ruồi giấm đơn giản hơn nhiều so với não người, nghiên cứu này vẫn mở ra các cơ hội quan trọng để giải quyết các câu hỏi lớn trong thần kinh học.

3. Mẫu vật từ tiểu hành tinh Bennu

Tháng 9/2023, tàu OSIRIS-REx của NASA đã mang về Trái đất 121,6g mẫu vật từ tiểu hành tinh Bennu, và năm nay các nhà khoa học bắt đầu phân tích chúng. Đây là mẫu vật thiên thạch lớn nhất từng được thu thập, chứa nhiều thông tin quý giá về nguồn gốc Hệ Mặt Trời.

Các phát hiện ban đầu cho thấy Bennu chứa các phân tử tiền sinh học, axit amin, và khoáng chất có thể đã góp phần hình thành sự sống trên Trái đất. Ngoài ra, các hợp chất lạ lùng từ mẫu vật gợi ý rằng Bennu từng thuộc về một hành tinh có hoạt động địa chất mạnh mẽ nhưng đã bị phá hủy. Với chưa đầy 1% mẫu vật được phân tích, những nghiên cứu tiếp theo hứa hẹn mang lại thêm nhiều hiểu biết về nguồn gốc của các hành tinh và sự sống.

4. Nhiệt độ toàn cầu vượt ngưỡng 1,5°C

Năm 2024 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi nhiệt độ trung bình toàn cầu lần đầu tiên dự báo vượt ngưỡng 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Sự nóng lên toàn cầu không chỉ gây ra thời tiết cực đoan mà còn làm gia tăng nguy cơ thiên tai như bão, lũ, và hạn hán kéo dài.

Giới hạn 1,5°C không chỉ là con số mang tính biểu tượng, mà còn đại diện cho nỗ lực của nhân loại nhằm hạn chế biến đổi khí hậu. Nếu không kiểm soát được lượng khí nhà kính, hậu quả sẽ ngày càng nghiêm trọng, đặt ra thách thức lớn cho các quốc gia trên toàn cầu.

5. Con người già đi nhanh theo hai đợt lão hóa

Nghiên cứu sinh học năm 2024 đã phát hiện ra rằng cơ thể con người trải qua hai giai đoạn lão hóa nhanh: một vào tuổi 44 và một lần nữa ở tuổi 60. Những biến đổi này không chỉ ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch mà còn thay đổi cách cơ thể đối phó với bệnh tật và các chất như cồn, chất béo, và caffein.

Phát hiện này mở ra cơ hội mới trong nghiên cứu y học, giúp hiểu rõ hơn về quá trình lão hóa và tìm ra các giải pháp cải thiện sức khỏe cho con người trong các giai đoạn quan trọng của cuộc đời.

6. AI dự đoán cấu trúc protein

Năm nay, trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp tục chứng minh sức mạnh của mình trong khoa học với AlphaFold2 - mô hình AI do Google DeepMind phát triển. AlphaFold2 có thể dự đoán cấu trúc 3D của gần 200 triệu protein, hỗ trợ các nhà khoa học trong việc giải quyết các vấn đề như kháng kháng sinh, ung thư, và bệnh thoái hóa thần kinh.

Thành tựu này giúp đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu sinh học và hứa hẹn tạo ra các bước đột phá trong y học, mở đường cho việc phát triển các phương pháp điều trị mới và hiệu quả hơn.

Có thể nói, năm 2024 là một năm đáng nhớ trong lĩnh vực khoa học, với những khám phá vượt xa mong đợi của nhân loại. Từ việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất, giải mã nguồn gốc Hệ Mặt Trời, đến hiểu rõ hơn về cơ thể con người và trí tuệ nhân tạo, các sự kiện khoa học năm nay không chỉ mở rộng kiến thức mà còn đặt nền tảng cho những tiến bộ trong tương lai. Nhân loại đang tiến gần hơn tới việc giải đáp những câu hỏi lớn nhất về vũ trụ và chính bản thân mình.

P.A.T (NASATI), theo National Geographic, 12/2024