Trong bối cảnh ngành nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mình theo hướng xanh và tuần hoàn, việc tận dụng phế phụ phẩm sau thu hoạch để tạo ra năng lượng sạch đang mở ra hướng đi mới cho nông dân. Tại tỉnh Đắk Lắk, mô hình lò khí hóa cấp nhiệt sấy nông sản vừa được giới thiệu trong khuôn khổ Dự án “Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất ca-cao” do Liên minh châu Âu (EU) tài trợ và Tổ chức Helvetas Việt Nam triển khai, đang thu hút sự quan tâm của đông đảo bà con nông dân. Mô hình không chỉ giúp giải quyết bài toán năng lượng cho sấy nông sản mà còn góp phần giảm phát thải và tăng thu nhập bền vững cho người sản xuất.

Mô hình lò khí hóa tận dụng phế phẩm nông nghiệp được đông đảo bà con nông dân hưởng ứng. (Ảnh: Helvetas Việt Nam)

Ngày 23/10, tại xã Ea Kar (tỉnh Đắk Lắk), Helvetas Việt Nam phối hợp cùng Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Nhất Tâm chính thức bàn giao và vận hành lò khí hóa KANAI-800 phiên bản mới – hệ thống cấp nhiệt sử dụng hoàn toàn từ phế phụ phẩm nông nghiệp. Đây là một trong những sáng kiến đầu tiên trong lĩnh vực kinh tế tuần hoàn ứng dụng công nghệ khí hóa tại Việt Nam.

Đắk Lắk là vùng sản xuất trọng điểm các loại nông sản như ca-cao, cà-phê, mắc-ca, nhưng điều kiện thời tiết mưa kéo dài khiến việc phơi sấy gặp nhiều khó khăn, sản phẩm dễ ẩm mốc và giảm chất lượng. Trong khi đó, các thiết bị sấy truyền thống tiêu tốn nhiều nhiên liệu và phát thải lớn. Việc ứng dụng lò khí hóa đã mở ra giải pháp mới – tận dụng chính phụ phẩm nông nghiệp như vỏ ca-cao, vỏ cà-phê, trấu, vỏ hạt mắc-ca làm nhiên liệu, thay thế điện, gas hoặc củi.

Công nghệ khí hóa hoạt động theo nguyên lý chuyển hóa sinh khối thành khí tổng hợp (syngas) – một dạng nhiên liệu sạch có khả năng cháy hoàn toàn, cung cấp nguồn nhiệt ổn định và hầu như không tạo khói. Hệ thống vận hành bán tự động bằng van khí nén, có thể hoạt động liên tục 24/24 giờ, điều chỉnh nhiệt độ linh hoạt theo từng loại nông sản, đáp ứng công suất sấy 5–15 tấn mỗi mẻ. Đặc biệt, quy trình này còn tạo ra than sinh học (biochar) – sản phẩm phụ có giá trị cao dùng để cải tạo đất, tăng độ tơi xốp và giảm nhu cầu sử dụng phân bón hóa học.

Theo đại diện Helvetas Việt Nam, toàn bộ quy trình tạo thành một vòng tuần hoàn khép kín: phế phẩm nông nghiệp trở thành năng lượng, năng lượng tạo ra sản phẩm sạch, và phụ phẩm cuối cùng lại quay về đất như một dạng vật liệu cải tạo hữu cơ. Điều này giúp giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính, tiết kiệm chi phí và tạo thêm nguồn lợi cho nông dân.

Ông Phạm Văn Lương – Giám đốc Quốc gia Helvetas Việt Nam khẳng định: “Sáng kiến này là minh chứng rõ nét cho cam kết của chúng tôi trong việc đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình chuyển đổi sang nền nông nghiệp tuần hoàn và phát triển bền vững. Việc ứng dụng công nghệ lò khí hóa không chỉ giúp nông dân nâng cao tính tự chủ mà còn biến phế phẩm thành nguồn năng lượng sạch, tối ưu chi phí và giảm phát thải.”

Bà Nguyễn Hồng Thương, Giám đốc Hợp tác xã Nhất Tâm, chia sẻ: “Trước đây, sau mỗi vụ thu hoạch, lượng phế phẩm như vỏ ca-cao, trấu hay vỏ mắc-ca bị bỏ phí rất nhiều. Nay với lò khí hóa, chúng tôi tận dụng được tất cả để sấy nông sản, lại còn thu được than sinh học để bón cây. Bà con phấn khởi vì vừa giảm chi phí nhiên liệu, vừa có thêm nguồn thu.”

Theo ông Dương Văn Trực, Giám đốc Công ty TNHH Nước sạch và Môi trường Sài Gòn (SAWAEN) – đơn vị hỗ trợ kỹ thuật, việc sử dụng lò khí hóa giúp tiết kiệm đến 75% chi phí vận hành so với sấy bằng điện hoặc gas, thời gian hoàn vốn chỉ khoảng 4 tháng. Nếu so với việc dùng củi, chi phí giảm khoảng 40% và hoàn vốn sau 9 tháng. Ông nhấn mạnh: “Đây là giải pháp hiệu quả toàn diện, mang lại lợi ích kép cả về kinh tế và môi trường.”

Việc triển khai mô hình lò khí hóa tận dụng phế phụ phẩm nông nghiệp tại Đắk Lắk không chỉ là bước đi tiên phong trong ứng dụng kinh tế tuần hoàn và năng lượng sạch vào nông nghiệp, mà còn minh chứng cho hướng phát triển đúng đắn của Việt Nam trong giảm phát thải và thích ứng biến đổi khí hậu.

Từ một sáng kiến thí điểm, công nghệ khí hóa đang cho thấy tiềm năng nhân rộng trên phạm vi toàn quốc – đặc biệt tại các vùng sản xuất nông nghiệp lớn như Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long hay Bắc Trung Bộ. Nếu được hỗ trợ và đầu tư đúng hướng, những “lò năng lượng xanh” từ phế phẩm sẽ không chỉ giúp nông dân tiết kiệm chi phí và gia tăng thu nhập, mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu nông nghiệp xanh – nông thôn xanh – Việt Nam phát thải thấp.

A.P (tổng hợp)