Năm 2021, anh Lê Văn Lợi, xã Tam Thanh, TP Tam Kỳ biết được thông tin Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ Hà Tĩnh đã nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ năng lượng mặt trời và hệ thống náo đảo tự động nâng cao hiệu quả sản xuất nước mắm truyền thống. Vốn là người con sinh ra trong gia đình làm nước mắm truyền thống tại xã bãi ngang Tam Thanh hơn 100 năm, các thế hệ trước đây muối nước mắm thường cho cá vào bể sành, xứ, xi măng dung tích nhỏ và phải sau 15 tháng muối cá mới có thể chắt mắm. Để nước mắm đều, thơm ngon người dân phải mở nắp quấy đảo thường xuyên giữa trời nắng, gây tốn nhiều công sức và không hợp vệ sinh do côn trùng có thể bay vào.

Sau khi tìm hiểu, Anh Lợi đã quyết định thành lập hợp tác xã Nông nghiệp và Kinh doanh dịch vụ Cát Trắng và được Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Nam giao thực hiện dự án "Chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa và công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội nông thôn, miền núi và xây dựng dựng nông thôn mới".

Ngoài hỗ trợ của nhà nước, anh Lợi đầu hơn 1 tỷ đồng mua sắm thiết bị và dây chuyền chiết lọc, đóng gói sản phẩm, còn kỹ thuật chế biến được Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ Hà Tĩnh chuyển giao. Hệ thống muối cá rộng gần 1.000 m2 dựng lên trong vườn nhà. Cá cơm được đánh bắt từ biển về, anh trộn đều với muối cho vào bể ủ. So với cách muối truyền thống 3 cá một muối, với công nghệ này tỷ lệ bốn cá một muối. Tại mỗi bể được đấu nối hệ thống đường ống để nước mắm chảy tuần hoàn qua máy nước nóng duy trì 40 độ C bằng năng lượng mặt trời. Quá trình muối, nước mắm chảy từ bể chứa qua hệ thống nước nóng liên tục. Việc này giúp gia tăng nhiệt độ đồng đều trong bể và tăng bề mặt tiếp xúc giữa hệ enzyme và các vi sinh vật với nguyên liệu cá muối trong bể. Chúng được đảo tự động mà không cần sức người. Hệ thống cấp nhiệt có tính ổn định cao, khắc phục được những khó khăn do thời tiết. Đặc biệt, khi áp dụng công nghệ mới này, mỗi bể muối cá chứa đượchơn 2,5 tấn cá, trong khi muối thủ công mỗi bể chỉ được vài tạ cá. Thời gian ủ cá cũng rút xuống còn nửa thời gian so với phương pháp truyền thống. Lượng nước mắm thu về tăng hơn 20% so với truyền thống và màu sắc đẹp mắt hơn.

Theo anh Lợi, công nghệ mới giúp hợp tác xã tiết kiệm diện tích sản xuất, nhà xưởng, đảm bảo yếu tố an toàn vệ sinh thực phẩm, không gây ô nhiễm và tác động đến môi trường như mùi đặc trưng của mắm. Quá trình muối được khép kín, không mở nắp bay hơi. Phương pháp truyền thống 15-17 tháng mới thu nước mắm nhưng công nghệ này chỉ mất 8-10 tháng có thể thu mắm, rút ngắn được gần nửa thời gian. Trung bình 1 tấn cá sản xuất được 750 lít nước mắm, trong khi với phương pháp truyền thống 1 tấn cá khoảng 650 lít nước mắm.

Như vậy, ứng dụng công nghệ mới, mỗi năm anh Lợi thu hơn 20.000 lít, giá bán từ 80.000 - 110.000 đồng lít. Sản phẩm của hợp tác xã được công nhận OCOP 4 sao.

P.T.T (tổng hợp)