Hành tăm (Allium schoenoprasum L. bulb) là một loài cây thuộc họ Hành, vẫn được sử dụng như một thứ gia vị hoặc thuốc nam chữa các chứng sổ mũi, nhức đầu, ho khan… Việc tìm hiểu cách chiết xuất tinh dầu từ cây hành tăm được quan tâm vì nó có tiềm năng ứng dụng trong dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm. Do hoạt tính sinh học và thành phần hóa học của tinh dầu hành tăm tùy thuộc vào các yếu tố như điều kiện của quá trình chiết xuất, loại dung môi và thời gian trồng nên các nhà nghiên cứu mong muốn khảo sát các điều kiện của quá trình chưng cất lôi cuốn hơi nước (hydro-distillation), thành phần hóa học trong dung môi xylen, đặc tính hóa lý và hoạt tính sinh học của tinh dầu tại Quảng Trị, hướng tới tạo tiền đề chiết xuất tinh dầu hành tăm ở mức độ thí điểm và ứng dụng thực tế.

Nghiên cứu của các nhà khoa học ĐH Công thương TPHCM, ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐHQGHN), ĐH Nguyễn Tất Thành  đã mở ra một cơ hội mới khai thác cây hành tăm Quảng Trị một cách kinh tế và hiệu quả.

Đây là một nghiên cứu toàn diện về quá trình chiết xuất tinh dầu từ củ Allium schoenoprasum L. (AS) được thu thập tại tỉnh Quảng Trị, Việt Nam. Ảnh hưởng của điều kiện chiết đến số lượng tinh dầu chiết được đã được nghiên cứu, sau đó là đánh giá các đặc tính lý hóa, thành phần hóa học và hoạt tính sinh học. Quá trình chưng cất thủy lực trong điều kiện chiết thích hợp (thời gian chiết 3 giờ, nồng độ NaCl 5 %, tỷ lệ nguyên liệu/dung dịch NaCl 1:2) cho hiệu suất tinh dầu cao nhất 0,290 ± 0,003 %. Phân tích thành phần hóa học (Quadrupole GC/MS) của tinh dầu củ AS trong xylene chỉ ra rằng các hợp chất disulfide và trisulfide, là thành phần chính, chiếm 97,53 % trong số các hợp chất được xác định. Tinh dầu củ AS thu được có hoạt tính chống oxy hóa cao, cao hơn đáng kể so với axit ascorbic, trong thử nghiệm gốc 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH). Hơn nữa, nó có hoạt tính kháng khuẩn mạnh chống lại Escherichia coli, Staphylococcus vàng kháng methicillin, Staphylococcus vàng nhạy cảm với methicillin và hoạt động ức chế vừa phải chống lại Pseudomonas aeruginosa và Streptococcus pneumoniae kháng carbapenem.

Tinh dầu được chiết xuất thành công từ củ hành tăm được thu hái tại tỉnh Quảng Trị, Việt Nam bằng thiết bị chưng cất thủy phân có hiệu suất cao nhất là 0,290 ± 0,003 %. Các điều kiện chiết thích hợp được xác định như sau: Nồng độ NaCl là 5−10 %, tỷ lệ nguyên liệu/dung dịch NaCl là 1,5−2 và thời gian chiết là 3 giờ. Thử nghiệm hóa lý cho thấy sự giống nhau giữa tinh dầu củ hành tăm và dầu tỏi chiết xuất bằng hexan. Tinh dầu củ hành tăm được phát hiện có hoạt tính chống oxy hóa và kháng khuẩn cao. Nồng độ ức chế tối thiểu của tinh dầu củ hành tăm đối với Staphylococcus aureus (MRSA) và Staphylococcus aureus (MSSA) là 0,078 μg/mL trong khi đó đối với E. coli và S. pneumoniae cao hơn ở mức 0,156 μg/mL. Những phát hiện này nêu bật các ứng dụng trị liệu tiềm năng của tinh dầu củ hành tăm và cho thấy tính hữu ích của nó như một chất chống oxy hóa và kháng khuẩn tự nhiên.

Kết quả được công bố trong bài báo “Extraction conditions, chemical composition and biological activity of essential oil of Allium schoenoprasum L. bulbfrom Quang Tri province, Vietnam”, xuất bản trên tạp chí Food Chemistry Advances.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2772753X23003957

P.T.T.(NASATI), tổng hợp