Cây sachi đã được trồng với diện tích lớn ở một số tỉnh ở Tây Nguyên như Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk. Đây là loại cây có giá trị kinh tế cao vì tất cả các bộ phận của cây như thân, rễ, lá, hạt, quả đều sử dụng được. Đặc biệt, Sachi được ví như “ông vua của các loại hạt” do giàu omega-3, omega-6, protein, vitamin và khoáng chất, có lợi cho sức khỏe con người.

Với diện tích trồng cây sachi ngày càng tăng, sản lượng quả ngày càng nhiều, công đoạn tách hạt thủ công không đáp ứng được sản lượng thu hoạch. Mặc dù đã có một số dòng máy tách hạt sachi được sản xuất trong nước, còn chủ yếu là nhập khẩu nhưng năng suất máy còn thấp, từ 100 – 300kg quả/h. Máy không có chức năng đánh bóng được hạt cho nên ảnh hưởng đến chất lượng chế biến hạt sau này. Một số dòng máy nhập khẩu giá thành còn cao từ 50 đến trên 100 triệu đồng/máy tùy công suất, chức năng, hãng sản xuất. Do vậy, để đáp ứng nhu cầu sơ chế sachi của thị trường và giải quyết được những nhược điểm của một số loại máy hiện có trên thị trường, ông Nguyễn Trung Khánh, làm việc tại Cơ sở chuyên chế tạo máy tách hạt sachi Khánh Phượng (thôn 3, xã Ea Kmút, huyện Ea Kar, Đắk Lắk) đã nghiên cứu, chế tạo được máy sơ chế hạt sachi.

Máy gồm hai đĩa thép hình côn nằm ngang. Mặt trên đĩa được gia công ren hình chữ V tạo ra những lưỡi dao sắc để bóc vỏ (quả, hạt) và vận chuyển hạt. Đồng thời, máy được gia công hình côn trong lớn, ngoài nhỏ dần và lắp cố định trên thân máy. Đĩa dưới được gia công dạng bậc thang phẳng tạo ren hình chữ V, gắn với trục quay chính của máy. Trên trục quay chính gắn một bộ điều chỉnh đĩa dưới, có khả năng nâng lên hạ xuống, để thay đổi kích thước khe hở giữa hai mặt thép. Máy sử dụng nguyên lý tách vỏ, dùng hai đĩa hình côn có khả năng điều chỉnh khe hở giữa hai đĩa, tùy theo kích thước loại quả. Nguyên lý này sẽ tách được những quả có kích thước khác nhau. Mặt khác, do có cấu tạo của hệ thống lọc gió phân tầng và van tiết lưu gió, nên có thể tách triệt để hạt đen ra hạt trắng. Đồng thời, có thể đánh bóng các loại hạt mà không gây thất thoát hạt thành phẩm. Ngoài ra, trong máy có hệ thống sàng rung, với các sàng có kích thước lỗ sàng khác nhau, nên phân loại được nhiều loại hạt khác nhau... Sau khi khởi động máy, nạp quả hoặc hạt sachi vào máng chứa, được đưa xuống mâm xay hai đĩa (một đĩa cố định, một đĩa xoay). Tại đây, quả sachi sẽ được tách vỏ và hạt. Hạt và vỏ sẽ ra hai đường riêng biệt. Vỏ được quạt hút gió hút đưa theo đường ống và ra hầm chứa vỏ phế liệu, còn hạt rơi xuống các sàng rung để phân loại kích cỡ. Hạt được sàng phân loại kích cỡ ra các loại theo từng cửa một, như nhân trắng 13,5mm, 14,5mm, hạt đen…

Theo ông Khánh, máy được tích hợp như một dây chuyền thu nhỏ, với các công đoạn như tách quả ra hạt đen, hạt đen ra nhân trắng, phân size, đánh bóng hạt. Năng suất tách quả khô ra hạt đen của máy 600kg/h, tách hạt đen ra nhân trắng đạt 200kg/h. Máy còn có thể phân loại hạt theo kích thước, lượng hạt quả lãng phí trong lúc vận hành máy gần như không có, tỷ lệ nhân trắng không bị lỗi trong lúc vận hành đạt 99%. Nhờ năng suất cao, đánh bóng được hạt, giá chỉ bằng 1/10 giá bán của các loại máy nhập ngoại, nên máy sơ chế quả sachi của ông Khánh được thị trường trong nước và nước ngoài như Đài Loan, Indonesia, Lào… ưa chuộng. Đến nay, ông đã xuất bán được gần 20 máy đi thị trường các nước.

Máy sơ chế quả sachi của ông Khánh đã đoạt giải Nhất Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh Đắk Lắk lần thứ IX (2022-2023).

Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh được tổ chức hai năm một lần nhằm thúc đẩy phong trào thi đua lao động sáng tạo của toàn dân trong các lĩnh vực khoa học kỹ thuật và áp dụng có hiệu quả các giải pháp kỹ thuật vào sản xuất và đời sống, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh lần thứ IX (năm 2022-2023) được khởi động từ đầu năm 2022, đã nhận được 54 đề tài, giải pháp thuộc nhiều lĩnh vực, như: cơ khí tự động hóa, xây dựng và giao thông vận tải; y dược; giáo dục đào tạo; công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông; nông, lâm, ngư nghiệp; tài nguyên môi trường... Trong đó, có nhiều đề tài, giải pháp có tính ứng dụng cao vào thực tiễn, góp phần đơn giản hóa rất nhiều khâu trong lao động, sản xuất, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả công việc, kinh tế.

P.T.T (tổng hợp)