Trong bối cảnh toàn cầu đang đối diện với những thách thức về năng lượng và môi trường, điện hạt nhân nổi lên như một giải pháp tiềm năng, mang lại nguồn năng lượng bền vững và ổn định. Tuy nhiên, để vận hành một hệ thống điện hạt nhân an toàn, hiệu quả, nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt. Tại Việt Nam, khi vấn đề năng lượng ngày càng trở nên cấp bách, việc phát triển nguồn nhân lực hạt nhân không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm mà còn là yêu cầu cấp thiết để khởi động lại các dự án năng lượng nguyên tử, đặc biệt là dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Phối cảnh dự án điện hạt nhân Ninh Thuận năm 2016 - Ảnh Tư liệu

Tầm quan trọng của nhân lực chất lượng cao trong ngành điện hạt nhân

Điện hạt nhân là một lĩnh vực đặc thù, yêu cầu sự kết hợp cao giữa trình độ khoa học kỹ thuật và kỹ năng quản lý. Theo nghiên cứu từ Hiệp hội Hạt nhân Thế giới, để vận hành một lò phản ứng hạt nhân, cần từ 400-700 nhân sự toàn thời gian. Quá trình chuẩn bị cho một nhà máy điện hạt nhân cũng kéo dài tới 12-15 năm, đòi hỏi nhân lực có trình độ chuyên môn cao từ giai đoạn thiết kế, xây dựng hạ tầng, đến vận hành và quản lý pháp quy. Nguồn nhân lực không chỉ bảo đảm sự thành công của dự án mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì an toàn và hiệu quả vận hành lâu dài.

Tại Việt Nam, khoảng trống về nhân lực trong lĩnh vực này đã khiến ngành năng lượng nguyên tử gặp nhiều khó khăn trong phát triển. Các chuyên gia, kỹ sư được đào tạo bài bản ở nước ngoài thường không trở về làm việc hoặc chuyển sang các ngành nghề khác, làm tăng thêm sự thiếu hụt nhân lực. Điều này trở thành một trong những nguyên nhân chính khiến dự án điện hạt nhân Ninh Thuận phải tạm dừng.

Những khó khăn trong việc phát triển nguồn nhân lực hạt nhân tại Việt Nam

Ngành năng lượng nguyên tử tại Việt Nam hiện đang gặp thách thức lớn trong việc thu hút và giữ chân nhân tài. Theo TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, một số lý do chính bao gồm:

Đặc thù công nghệ phức tạp: Điện hạt nhân là lĩnh vực có yêu cầu cao về trình độ chuyên môn, khiến nhiều sinh viên trẻ e ngại khi lựa chọn ngành học này.

Mức thu nhập chưa tương xứng: So với yêu cầu về chuyên môn và trách nhiệm, mức lương trong lĩnh vực này chưa đủ hấp dẫn để thu hút các tài năng trẻ.

Thiếu cơ chế hỗ trợ: Cơ chế khuyến khích sinh viên học ngành hạt nhân, cũng như chính sách thu hút nhân lực đã được đào tạo ở nước ngoài trở về, còn chưa được triển khai hiệu quả.

Các giải pháp phát triển nhân lực ngành điện hạt nhân

Để giải quyết tình trạng khan hiếm nhân lực, các chuyên gia đề xuất một số giải pháp mang tính chiến lược:

Đẩy mạnh đào tạo và tái đào tạo: Chính phủ cần tiếp tục triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu trong nước và gửi cán bộ, sinh viên ra nước ngoài học tập. Cần phân loại rõ ràng giữa đào tạo dài hạn và ngắn hạn để tối ưu hóa nguồn lực.

Xây dựng chính sách thu hút nhân tài: Các chính sách hỗ trợ học bổng, nâng cao mức thu nhập, và tạo điều kiện làm việc tốt hơn là yếu tố quan trọng để thu hút người trẻ theo đuổi lĩnh vực này.

Phát triển đội ngũ pháp quy hạt nhân: Đội ngũ chuyên gia pháp quy đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng và quản lý các tiêu chuẩn an toàn hạt nhân. Do đó, cần có chương trình đào tạo thực tế tại các nhà máy điện hạt nhân ở nước ngoài nhằm nâng cao trình độ và kinh nghiệm.

Tăng cường hợp tác quốc tế: Hợp tác quốc tế là giải pháp quan trọng để phát triển nguồn nhân lực hạt nhân. Việt Nam đã và đang hợp tác với các quốc gia có nền công nghệ hạt nhân phát triển như Nhật Bản, Nga, và các nước châu Âu. Điển hình, ngày 20/12 vừa qua, trường Đại học Điện lực Việt Nam đã ký Biên bản Ghi nhớ hợp tác với Đại học Công nghệ Nagaoka (Nhật Bản) nhằm phát triển nguồn nhân lực cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Nga cũng khẳng định sẵn sàng hợp tác với Việt Nam trong đào tạo và cung cấp các chuyên gia hạt nhân. Đại sứ G.S. Bezdetko nhấn mạnh rằng ngành hạt nhân của Nga là một trong những lĩnh vực phát triển hàng đầu thế giới và luôn sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong dự án Ninh Thuận.

Phát triển nguồn nhân lực hạt nhân không chỉ giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả trong vận hành các nhà máy điện hạt nhân, mà còn mang lại những giá trị lâu dài:

Giải quyết bài toán năng lượng: Điện hạt nhân sẽ góp phần cung cấp nguồn năng lượng ổn định, giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.

Thúc đẩy khoa học công nghệ: Việc xây dựng một đội ngũ chuyên gia hàng đầu sẽ giúp nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật của Việt Nam, tạo tiền đề cho sự phát triển các ngành công nghệ cao khác.

Nâng cao vị thế quốc gia: Thành công trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử sẽ khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ năng lượng thế giới.

Nhân lực chất lượng cao là nền tảng quan trọng để xây dựng và phát triển ngành điện hạt nhân tại Việt Nam. Để đáp ứng nhu cầu cấp bách này, Việt Nam cần có chiến lược toàn diện trong đào tạo, thu hút, và giữ chân nhân tài, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế. Nếu được triển khai hiệu quả, ngành điện hạt nhân không chỉ giải quyết vấn đề năng lượng mà còn đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, khẳng định sự tự chủ và vị thế trong lĩnh vực năng lượng bền vững. Đây là thời điểm để Việt Nam thể hiện quyết tâm và hành động nhằm hiện thực hóa mục tiêu chiến lược này.

P.A.T (tổng hợp)