Trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu và cuộc đua công nghệ giữa các cường quốc ngày càng gay gắt, Nhật Bản đã tăng cường đầu tư vào lĩnh vực chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm củng cố vị thế của mình trên bản đồ công nghệ thế giới. Chính phủ Nhật Bản sẽ chi thêm 2.000 tỷ yen (tương đương 13,1 tỷ USD) để hỗ trợ các dự án phát triển chip tiên tiến và nền tảng AI trong nước. Khoản đầu tư này được kỳ vọng không chỉ thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn và AI của Nhật Bản mà còn giảm sự phụ thuộc vào các nước khác trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng dễ bị tổn thương trước các biến động.

Ngành công nghiệp bán dẫn được coi là "huyết mạch" của nền kinh tế số và có vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực từ điện tử, ô tô, cho đến y tế và quốc phòng. Theo dữ liệu từ Tổ chức Thương mại Quốc tế (WTO), thị trường chất bán dẫn toàn cầu có giá trị lên đến hàng trăm tỷ USD và là nhân tố chủ chốt trong sự phát triển của công nghệ 5G, AI và điện toán đám mây. Với việc phát triển sản xuất chip trong nước, Nhật Bản mong muốn giảm thiểu sự phụ thuộc vào các nhà sản xuất chip lớn như Mỹ, Hàn Quốc, và đặc biệt là Trung Quốc, nơi đang có những cạnh tranh gay gắt về kiểm soát công nghệ này.

Nhật Bản không chỉ muốn đáp ứng nhu cầu nội địa về chip mà còn nhắm đến việc trở thành một nguồn cung cấp chip ổn định cho các quốc gia đồng minh. Thông qua công ty Rapidus, được chính phủ hỗ trợ mạnh mẽ, Nhật Bản đặt mục tiêu sản xuất hàng loạt các chip tiên tiến thế hệ mới. Rapidus hiện đang xây dựng các nhà máy sản xuất chip tại Hokkaido, nhằm phát triển loại chip có khả năng xử lý phức tạp, được sử dụng trong các ứng dụng AI và các thiết bị thông minh khác.

Trong ba năm qua, Chính phủ Nhật Bản đã chi khoảng 3.900 tỷ yen (tương đương 25,5 tỷ USD) vào ngành công nghiệp bán dẫn. Với cam kết đầu tư thêm 13 tỷ USD nữa, chính phủ dự kiến triển khai một chiến lược quy mô lớn kéo dài nhiều năm để thúc đẩy sự phát triển trong lĩnh vực này. Sự hỗ trợ này bao gồm cả đầu tư ban đầu cho các dự án mới của Rapidus và các công ty bán dẫn khác, cùng với các khoản tài trợ cho nghiên cứu và phát triển AI.

Chính phủ Nhật Bản cũng đang lập kế hoạch trung hạn nhằm tăng cường cơ sở hạ tầng tính toán cho AI, điều này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh các công ty công nghệ hàng đầu như OpenAI và Google liên tục đẩy mạnh năng lực AI của họ. Kế hoạch này bao gồm việc xây dựng các mô hình nền tảng AI mới, cải thiện nguồn lực tính toán cho học máy và phát triển cơ sở hạ tầng dữ liệu phù hợp cho các ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực như y tế, tài chính và giao thông.

Một phần quan trọng của chiến lược là việc kết hợp các khoản đầu tư công với tài chính từ khu vực tư nhân. Sau khi các dự án đầu tiên được triển khai và đạt được sự ổn định, chính phủ dự kiến sẽ chuyển dần gánh nặng tài trợ sang các khoản vay và đầu tư từ các tổ chức tài chính và quỹ đầu tư tư nhân. Điều này nhằm tạo ra một hệ sinh thái đầu tư bền vững, giúp giảm gánh nặng ngân sách nhà nước và đảm bảo sự phát triển lâu dài cho ngành công nghiệp bán dẫn và AI.

Với khoản đầu tư đáng kể này, Nhật Bản muốn tái khẳng định vị thế của mình trong cuộc đua công nghệ, nơi các nước như Mỹ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu đang nỗ lực tăng cường khả năng tự cung tự cấp về chất bán dẫn. Trong khi Mỹ đã thông qua Đạo luật CHIPS nhằm hỗ trợ mạnh mẽ cho ngành bán dẫn trong nước, Trung Quốc cũng không ngừng đổ tiền vào nghiên cứu và phát triển chip để giảm thiểu sự phụ thuộc vào công nghệ Mỹ. Nhật Bản, một quốc gia từng là một trong những nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới trong những năm 1980, giờ đây đang tìm cách khôi phục lại vị thế này.

Tuy nhiên, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức. Đầu tiên, việc xây dựng một hệ sinh thái sản xuất chip hoàn chỉnh đòi hỏi một nguồn lao động có tay nghề cao trong lĩnh vực này, trong khi nguồn nhân lực chuyên môn cao đang ngày càng khan hiếm trên toàn cầu. Ngoài ra, chi phí đầu tư cho các dây chuyền sản xuất chip thế hệ mới là vô cùng lớn, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí nguyên liệu tăng cao và sự cạnh tranh về công nghệ ngày càng khốc liệt.

Thêm vào đó, các thách thức địa chính trị như căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu và gây bất lợi cho Nhật Bản nếu không có sự hỗ trợ quốc tế. Chính phủ Nhật Bản sẽ cần phải thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với các quốc gia cùng chí hướng để giảm thiểu rủi ro và tận dụng được những lợi thế từ chuỗi cung ứng đa quốc gia.

Cách tiếp cận của Nhật Bản đối với AI cho thấy một bức tranh năng động nhưng phức tạp. Từ kinh nghiệm của Nhật Bản, có thể thấy được tầm quan trọng của cách tiếp cận quy định linh hoạt, sự tham gia của nhiều bên liên quan, nhấn mạnh vào nghiên cứu và phát triển, cũng như việc xây dựng các mô hình AI nội địa. Trong tương lai, thành công của Nhật Bản sẽ phụ thuộc vào việc liên tục giám sát và đánh giá hiệu quả của cách tiếp cận này, đảm bảo rằng các chiến lược AI không chỉ phục vụ cho lợi ích của quốc gia mà còn tạo ra giá trị thực sự cho xã hội.

P..A.T (NASATI), theo Reuters, 11/2024