Trong thập kỷ qua, trí tuệ nhân tạo (AI) đã phát triển với tốc độ chóng mặt, mang lại những đột phá quan trọng trong nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục, tài chính và công nghiệp. Sự bùng nổ này không chỉ giúp cải thiện hiệu suất làm việc, tối ưu hóa quy trình sản xuất mà còn mang lại lợi nhuận khổng lồ cho các công ty công nghệ và những cá nhân tiên phong trong lĩnh vực này. AI đã trở thành biểu tượng của sự tiến bộ và tương lai, thu hút sự quan tâm và đầu tư mạnh mẽ từ khắp nơi trên thế giới.

Tuy nhiên, theo hãng tin Bloomber, sau bức tranh tươi sáng đó là những hệ lụy mà ít ai để ý. AI không chỉ là một công cụ kỳ diệu giúp con người tiến xa hơn mà còn là một "con dao hai lưỡi" đang âm thầm phá vỡ các hệ thống năng lượng và môi trường tự nhiên của chúng ta. Việc xây dựng hàng loạt các trung tâm dữ liệu để xử lý và lưu trữ lượng dữ liệu khổng lồ mà AI tạo ra đang gây ra những tổn thất không nhỏ về mặt tài nguyên và năng lượng. Những cánh rừng bị tàn phá, tiêu thụ điện năng gia tăng đột biến và hiệu ứng nhà kính ngày càng nghiêm trọng là những thách thức cho tác động tiêu cực của AI lên hệ sinh thái toàn cầu.

Ví dụ, một trung tâm dữ liệu nhỏ có diện tích trung bình 10.000 mét vuông tiêu thụ năng lượng tương đương với 30.000 ngôi nhà ở Hoa Kỳ. Tại Hoa Kỳ, dự kiến đến năm 2030, các trung tâm dữ liệu sẽ sử dụng 8% tổng lượng điện được tạo ra, tăng từ mức 3% năm 2022. Điều này đã được Goldman Sachs mô tả là “sự tăng trưởng điện năng chưa từng thấy trong lịch sử”.

Trên toàn cầu, hiện có hơn 7.000 trung tâm dữ liệu đã được xây dựng hoặc đang trong các giai đoạn phát triển khác nhau, tăng mạnh so với con số 3.600 vào năm 2015. Các trung tâm này có khả năng tiêu thụ tổng cộng 508 TWh điện mỗi năm nếu vận hành liên tục, nhiều hơn tổng sản lượng điện hàng năm của Italia hoặc Australia. Dự kiến đến năm 2034, mức tiêu thụ năng lượng của các trung tâm dữ liệu toàn cầu sẽ vượt quá 1.580 TWh, gần bằng mức tiêu thụ của toàn bộ Ấn Độ.

Những số liệu trên cho thấy sự phát triển của AI đang dẫn đến tiêu thụ điện quá mức và hiệu ứng nhà kính cũng tăng lên mất kiểm soát. Hãng tin Bloomberg đã chỉ ra rằng quá trình phát triển AI đang tạo ra một "vòng luẩn quẩn vô tận" - các trung tâm dữ liệu mới được xây dựng để đáp ứng nhu cầu công nghệ, từ đó lại đòi hỏi xây dựng thêm nhiều trung tâm khác.

Hơn nữa, việc thiếu kiểm soát AI không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn tác động đến kinh tế vĩ mô và kế hoạch năng lượng toàn cầu. Sự phụ thuộc vào công nghệ này đã và đang làm suy yếu các nỗ lực chống biến đổi khí hậu và làm mất cân bằng hệ thống năng lượng.

Sự phát triển của AI mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra những thách thức lớn về năng lượng và môi trường. Để bảo đảm rằng lợi ích của AI không đánh đổi bằng sự suy thoái của hệ thống năng lượng và môi trường, cần có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ và phát triển bền vững. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tận dụng tối đa tiềm năng của AI mà không gây hại cho tương lai của hành tinh.

Giải pháp nhằm cân bằng giữa lợi ích công nghệ và bảo vệ hành tinh xanh

Để bảo đảm rằng sự phát triển của AI không làm tổn hại đến môi trường, một trong những giải pháp quan trọng là phát triển các trung tâm dữ liệu xanh. Các trung tâm dữ liệu này cần chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và thủy điện để giảm lượng khí thải carbon. Thiết kế các trung tâm này cũng cần được tối ưu hóa để tiết kiệm năng lượng, áp dụng các hệ thống làm mát tiên tiến và sử dụng thiết bị tiết kiệm điện năng.

Tối ưu hóa hiệu quả hoạt động của các trung tâm dữ liệu cũng là một giải pháp cần thiết. Điều này có thể đạt được thông qua việc sử dụng các thuật toán và phần mềm tiên tiến nhằm tối ưu hóa hiệu quả hoạt động, giảm thiểu năng lượng tiêu thụ. Sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo trong việc quản lý và tối ưu hóa quá trình vận hành cũng giúp giảm thiểu lãng phí năng lượng và tài nguyên.

Thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới công nghệ là một phần quan trọng trong việc giảm thiểu tác động môi trường của AI. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới giúp tìm ra những giải pháp bền vững hơn. Sự hợp tác giữa các công ty công nghệ, chính phủ và các tổ chức phi lợi nhuận cũng cần được khuyến khích để phát triển các giải pháp bền vững và tiên tiến.

Chính sách và quy định của chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh và hướng dẫn các hoạt động công nghệ để bảo vệ môi trường. Các quy định và tiêu chuẩn về môi trường đối với các trung tâm dữ liệu và công nghệ AI cần được thiết lập, bao gồm yêu cầu sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu khí thải. Chính phủ cũng nên cung cấp các ưu đãi tài chính và kỹ thuật cho các doanh nghiệp và tổ chức đầu tư vào công nghệ xanh.

Tăng cường nhận thức cộng đồng về tác động của AI và công nghệ lên môi trường cũng là một yếu tố quan trọng. Giáo dục và tuyên truyền về các vấn đề môi trường giúp khuyến khích người dân và doanh nghiệp sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường. Việc khuyến khích hành động cá nhân trong việc bảo vệ môi trường và hỗ trợ các sáng kiến xanh cũng góp phần quan trọng trong việc bảo vệ hành tinh.

Cuối cùng, giảm thiểu và tái chế rác thải điện tử là một giải pháp không thể bỏ qua. Thiết lập các chương trình quản lý và tái chế rác thải điện tử giúp giảm thiểu tác động môi trường của việc tiêu thụ và loại bỏ thiết bị công nghệ. Khuyến khích các nhà sản xuất thiết bị công nghệ áp dụng quy trình sản xuất bền vững và giảm thiểu lượng rác thải cũng là một phần quan trọng của giải pháp này.

P.A.T (NASATI), theo Bloomber, 6/2024