Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tiến gần hơn đến khả năng hiểu và phản ứng với cảm xúc con người. Nhóm nghiên cứu tại Đại học Edith Cowan (ECU), Tây Australia, đã công bố phương pháp đột phá, giúp AI nhận diện cảm xúc chính xác hơn qua phân tích bộ biểu cảm khuôn mặt. Công trình, công bố trên Science Media Exchange ngày 4/6/2025, do Tiến sĩ Syed Afaq Shah dẫn đầu cùng Sharjeel Tahir và Nima Mirnateghi, hứa hẹn cách mạng hóa hỗ trợ sức khỏe tâm thần, dịch vụ khách hàng và giáo dục. Bài viết phân tích phương pháp này, ý nghĩa và thách thức.

Nhóm ECU áp dụng cách tiếp cận mới, huấn luyện AI với “bộ cảm xúc” gồm nhiều biểu cảm khuôn mặt từ các góc độ và ánh sáng khác nhau, thay vì hình ảnh đơn lẻ. Phương pháp DEER (Deep Emotion-Sets for Fine-Grained Emotion Recognition), trình bày tại DICTA 2024, sử dụng cơ chế bỏ phiếu để tổng hợp dự đoán, đạt độ chính xác cao hơn. Sharjeel Tahir giải thích: “Giống con người, chúng tôi dùng nhiều biểu cảm để dự đoán chính xác hơn.” Nima Mirnateghi nhấn mạnh việc cung cấp tín hiệu thị giác đa dạng giúp AI thích nghi với biến số như ánh sáng, duy trì hiệu quả tính toán.

Phương pháp này có tiềm năng lớn. Trong sức khỏe tâm thần, AI cảm xúc có thể nâng cấp chatbot như Woebot, cung cấp phản hồi đồng cảm, giảm áp lực cho chuyên gia. Trong dịch vụ khách hàng, AI điều chỉnh phản hồi dựa trên biểu cảm, cải thiện trải nghiệm. Trong giáo dục, AI nhận diện căng thẳng của học sinh, cá nhân hóa giảng dạy. Australian Manufacturing cho rằng các ứng dụng này sẽ nâng cao tương tác người-máy trong trợ lý ảo và chăm sóc sức khỏe.

Nhóm ECU hướng tới “sự đồng cảm nhân tạo”, giúp AI phản ứng phù hợp, như an ủi khi người dùng buồn. Họ xây dựng trên nghiên cứu trước, như khung đánh giá liệu pháp nhận thức hành vi với mô hình ngôn ngữ lớn như GPT-4, để tạo chatbot trị liệu giống con người. Họ cũng tập trung vào “AI giải thích được”, làm rõ quá trình ra quyết định, đặc biệt trong sức khỏe tâm thần, nơi niềm tin là yếu tố then chốt.

Tuy nhiên, thách thức vẫn lớn. Theo Annals of Medicine and Surgery, biến đổi biểu cảm, khác biệt văn hóa và xử lý thời gian thực là rào cản. Một nụ cười có thể mang ý nghĩa khác nhau giữa các nền văn hóa, đòi hỏi AI nhạy với bối cảnh. Về đạo đức, ResearchGate cảnh báo việc huấn luyện cần dữ liệu đa dạng để tránh định kiến. Quyền riêng tư cũng là vấn đề, khi AI phân tích biểu cảm nhạy cảm. Minh bạch trong thiết kế AI cần thiết để tránh hệ thống “hộp đen” khó hiểu.

Dẫn đầu bởi Tiến sĩ Syed Afaq Shah, nhóm Robotics and Artificial Intelligence Research tại ECU đi đầu trong AI cảm xúc. Shah, chuyên gia thị giác máy tính, đã công bố hơn 50 bài báo, bao gồm sách về mạng nơ-ron. Các nghiên cứu khác của nhóm về học khả năng sử dụng và phân tích y tế thể hiện cam kết đẩy nhanh tiến bộ AI.

Nghiên cứu của ECU là bước tiến để AI không chỉ thông minh mà còn thấu hiểu con người. Phương pháp DEER đặt nền tảng cho tương tác người-máy đồng cảm, với ứng dụng trong sức khỏe tâm thần, giáo dục và dịch vụ khách hàng. Tuy nhiên, thách thức kỹ thuật, văn hóa và đạo đức đòi hỏi hợp tác liên ngành để phát triển AI cảm xúc có trách nhiệm. Với sự dẫn dắt của Shah, Tahir và Mirnateghi, ECU đang định hình tương lai nơi AI thực sự kết nối với con người.

P.T (NASTIS), theo Xinhua và ResearchGate, 6/2025