Trong một báo cáo mới được công bố, Tổ chức Ember đã phác thảo một bức tranh rõ nét về sự dẫn đầu của Trung Quốc trong việc triển khai năng lượng gió và mặt trời trên toàn cầu. Đây không chỉ là một thành tựu mà còn là kết quả của các chính sách và chiến lược mạnh mẽ của nhà nước Trung Quốc trong việc mở rộng lưới điện và khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo.

Theo Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời châu Âu (SPE), năm 2023 là một năm bùng nổ cho ngành năng lượng mặt trời với công suất lắp đặt mới lên tới 447 GW, tăng đáng kinh ngạc 87% so với năm 2022 - tốc độ tăng trưởng chưa từng thấy kể từ năm 2010 (khi đó quy mô thị trường năng lượng mặt trời toàn cầu chỉ chiếm 4% so với ngày nay). SPE đã từng dự đoán tăng trưởng mạnh vì nhiều lý do, nhưng không kỳ vọng đạt mức cao như vậy. Năng lực sản xuất toàn cầu đã mở rộng mạnh mẽ, giúp nguồn cung sẵn có trở lại sau áp lực của đại dịch và khủng hoảng năng lượng. Tình trạng dư thừa cung do công suất sản xuất tăng gấp đôi so với nhu cầu, kết hợp với sự cạnh tranh gay gắt, đã khiến giá thành giảm mạnh hơn dự kiến.

Mặc dù quy mô tăng trưởng của năm 2023 là chưa từng có, cần nhấn mạnh rằng phần lớn sự mở rộng của thị trường toàn cầu là do Trung Quốc dẫn đầu. Là nhà cung cấp sản phẩm năng lượng mặt trời lớn nhất thế giới và cũng là thị trường tiêu thụ năng lượng mặt trời lớn nhất trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã phá mọi kỷ lục trước đó khi lắp đặt thêm 253 GW công suất PV mới trong năm 2023, đạt mức tăng trưởng 167% so với năm trước. Trong khi đó, phần còn lại của thế giới lắp đặt chỉ 194 GW công suất PV mới, tăng 35% so với 144 GW vào năm 2022. Nói cách khác, nếu không có các khoản đầu tư mạnh mẽ vào năng lượng mặt trời ở Trung Quốc, tốc độ tăng trưởng của ngành năng lượng mặt trời toàn cầu sẽ khiêm tốn hơn rất nhiều. Sự mở rộng sản xuất nhanh chóng tại Trung Quốc đã khiến chi phí các mô-đun năng lượng mặt trời giảm 50% kể từ tháng 12 năm 2022, nâng cao tính cạnh tranh của năng lượng mặt trời và thúc đẩy sự phát triển.

Công suất điện gió toàn cầu đã tăng hơn 50%, đạt 116 GW vào năm 2023, vượt qua kỷ lục cao nhất trước đó vào năm 2020. Các dự án điện gió trên đất liền chiếm 107 GW, tương đương 92% tổng công suất bổ sung. Trung Quốc chiếm ưu thế với việc tăng công suất thêm 76 GW, chiếm 66% tổng công suất mới trên toàn cầu. Sự mở rộng ở các nền kinh tế phát triển thấp hơn nhiều, với chỉ 15 GW công suất bổ sung tại Liên minh Châu Âu (tương đương năm 2022) và hơn 6 GW ở Hoa Kỳ, giảm so với hơn 14 GW vào các năm 2020 và 2021. Tuy nhiên, công suất bổ sung ở Hoa Kỳ và EU dự kiến sẽ tăng đáng kể trong những năm tới nhờ hỗ trợ chính sách dài hạn từ Đạo luật Giảm lạm phát của Hoa Kỳ và các chính sách gần đây của EU nhằm giải quyết các thách thức từ thủ tục cấp phép phức tạp và chậm trễ.

Tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc là ấn tượng, khi lượng điện từ năng lượng gió và mặt trời tăng gấp đôi chỉ sau ba năm. Năm 2023, năng lượng tái tạo, bao gồm cả thủy điện, chiếm 30,7% tổng nguồn điện của Trung Quốc, tăng từ 20,1% so với một thập kỷ trước. Điều này phản ánh sự chuyển đổi rõ rệt trong cơ cấu nguồn điện của đất nước.

Năng lượng sạch không chỉ là một yếu tố quan trọng mà còn là trọng tâm của chính sách phát triển kinh tế và môi trường của Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra các chính sách khuyến khích mạnh mẽ nhằm thúc đẩy sử dụng năng lượng gió và mặt trời, bao gồm cả giảm thuế và trợ cấp cho các dự án năng lượng tái tạo. Họ cũng tập trung vào việc xây dựng hạ tầng điện lưới, như các đường truyền dài hạn, nhằm giảm thiểu sự cắt giảm và tối ưu hóa sử dụng nguồn năng lượng tái tạo.

Trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã là một trong những nước hàng đầu trong việc mở rộng lưới điện truyền tải toàn cầu, với hơn 1/3 các dự án được triển khai. Những cải cách này đã giúp giảm thiểu lãng phí điện và tối ưu hóa hiệu suất từ các trang trại năng lượng gió và mặt trời.

Tổ chức Ember cũng lưu ý rằng, các chính sách và mục tiêu triển khai năng lượng tái tạo đã và đang đóng vai trò quan trọng trong các cộng đồng địa phương. Chương trình "Whole county PV" của Trung Quốc là một ví dụ điển hình, yêu cầu lắp đặt các tấm pin mặt trời trên mái nhà ở tỉ lệ nhất định.

Theo dự đoán, Trung Quốc sẽ cần triển khai từ 1.600 đến 1.800 GW điện mặt trời và gió vào năm 2030 để đạt được mục tiêu 25% tổng năng lượng đến từ các nguồn không phải nhiên liệu hóa thạch. Sự cam kết này là một phần của mục tiêu rộng lớn hơn của Trung Quốc trong việc giảm thiểu phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và thúc đẩy sự phát triển bền vững trong tương lai.

Tóm lại, Trung Quốc không chỉ đứng đầu thế giới về triển khai năng lượng sạch mà còn là một mô hình đáng được tham khảo về chính sách và cách tiếp cận phát triển năng lượng tái tạo. Sự chuyển đổi đáng kể này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần tích cực vào việc giảm thiểu tác động của ngành công nghiệp lên môi trường toàn cầu.

P.A.T (NASATI), theo IEA và https://ember-energy.org/, 10/2024