Trong khi các cường quốc phương Tây như Mỹ và Đức chật vật với lạm phát và chi phí nguyên liệu leo thang, Trung Quốc đang khẳng định vị thế bá chủ trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi nhờ lợi thế sản xuất nội địa, giá thành cạnh tranh và hệ thống chính sách hỗ trợ mạnh mẽ. Theo dự báo từ BloombergNEF, Bắc Kinh sẽ kiểm soát tới 54% công suất lắp đặt mới toàn cầu giai đoạn 2025-2030, tương đương 72 GW - con số gấp gần 5 lần so với Anh, quốc gia đứng thứ hai với 15 GW. Sự bùng nổ này không chỉ giúp Trung Quốc đạt mục tiêu trung hòa carbon vào 2060 mà còn lan tỏa ảnh hưởng đến khu vực Đông Nam Á, nơi các nước như Nhật Bản, Việt Nam và Malaysia đang đẩy mạnh đầu tư để bắt kịp đà tăng trưởng xanh.

 

Sức mạnh của Trung Quốc xuất phát từ sự kết hợp hoàn hảo giữa đổi mới công nghệ và quy mô sản xuất khổng lồ. Các nhà sản xuất nội địa như Dongfang Electric đã lắp đặt tuabin gió ngoài khơi 26 MW – mẫu máy lớn nhất thế giới – tại tỉnh Sơn Đông vào tháng 8/2025. Với chiều cao 300 mét và đường kính cánh quạt 312 mét, mỗi tuabin này có thể sản xuất 100 triệu kWh/năm, đủ cung cấp điện cho hơn 50.000 hộ gia đình. Giá thành tuabin Trung Quốc đã giảm 60% trong 5 năm qua, trong khi mức trung bình toàn cầu tăng 40% do áp lực lạm phát. Các ông lớn như Goldwind và Envision đang dẫn đầu thị phần toàn cầu, với Goldwind mở nhà máy tại Brazil để thâm nhập Nam Mỹ, còn Envision nhắm đến Ấn Độ.

Chính sách nhà nước đóng vai trò then chốt, với mục tiêu 1.200 GW năng lượng tái tạo vào 2030, bao gồm ưu đãi giá điện và yêu cầu bắt buộc sử dụng tỷ lệ điện sạch cho các ngành nặng như thép, xi măng. Nhu cầu điện cao tại các tỉnh ven biển – trung tâm của công nghệ đám mây và AI – thúc đẩy điện gió ngoài khơi trở thành nguồn cung chiến lược, bù đắp hạn chế của điện mặt trời nội địa. Dù đối mặt với cáo buộc trợ cấp từ EU và thuế quan từ Mỹ dưới thời Trump, các công ty châu Âu vẫn phải nhập khẩu thiết bị Trung Quốc để duy trì lợi nhuận.

Áp lực chi phí toàn cầu cũng thúc đẩy đổi mới ở các nước láng giềng. Tại Nhật Bản, Tập đoàn Toda đã phát triển công nghệ xây dựng nổi cho tuabin gió, giảm 20% chi phí lắp đặt so với phương pháp truyền thống, giúp floating offshore wind cạnh tranh hơn trong điều kiện địa hình phức tạp. Chính phủ Tokyo đặt mục tiêu giá điện gió ngoài khơi chỉ 0,06-0,07 USD/kWh vào 2030-2035, dù các dự án như của Mitsubishi gặp trở ngại do chi phí tăng.

Ở Đông Nam Á, Việt Nam nổi lên như điểm sáng với tiềm năng 600 GW điện gió ngoài khơi. Dự án Monsoon Wind Power – lớn nhất khu vực – đã được phê duyệt giai đoạn đầu 300 MW vào tháng 8/2025, hướng tới tổng công suất hàng GW. Tại Vĩnh Long, tỉnh miền Tây khởi động 4 nhà máy điện gió vào tháng 9/2025, tổng vốn hơn 11.284 tỷ VND (khoảng 427 triệu USD), bao gồm các dự án mở rộng V1-2, V1-3 và Dong Hai 3, tận dụng gió ven biển mạnh mẽ. Kế hoạch PDP8 nhắm 6-17 GW điện gió ngoài khơi đến 2030, với dự án đầu tiên dự kiến vận hành cuối 2025.

Sự hợp tác khu vực càng tăng tốc hóa quá trình này. Việt Nam đang đàm phán xuất khẩu điện gió sang Malaysia và Singapore qua dự án liên kết ngoài khơi, hoàn thành giai đoạn 1 (2.000 MW) vào 2034, hỗ trợ lộ trình chuyển đổi năng lượng của Malaysia với mục tiêu 40% tái tạo vào 2040. Điều này không chỉ giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch mà còn thúc đẩy chuỗi cung ứng xanh khu vực.

Sự thống trị của Trung Quốc trong điện gió ngoài khơi đang định hình lại bản đồ năng lượng toàn cầu, buộc các quốc gia khác phải đổi mới để theo kịp. Với bài học từ Bắc Kinh về chi phí thấp và chính sách quyết liệt, Đông Nam Á – qua các sáng kiến của Nhật Bản, Việt Nam và Malaysia – có cơ hội biến thách thức thành động lực, hướng tới tương lai bền vững, giảm phát thải và đảm bảo an ninh năng lượng. Hành trình xanh này hứa hẹn mang lại lợi ích kinh tế khổng lồ, nếu các bên hợp tác chặt chẽ hơn.

P.T (NASTIS), theo BloombergNEF. (2025)