Cuộc bầu cử tổng thống tháng 11/2024 không chỉ quyết định vị trí chính trị của nước Mỹ mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tương lai của lĩnh vực khoa học và công nghệ tại quốc gia này. Vị tổng thống mới, cùng với Quốc hội, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chính sách đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), quy định về nhập cư, cũng như các biện pháp an ninh quốc gia, tất cả đều có thể ảnh hưởng đến khả năng hợp tác khoa học quốc tế. Để dự đoán tương lai của khoa học Mỹ, tạp chí Nature đã tiến hành đánh giá vị trí hiện tại của lĩnh vực này.

Mỹ từ lâu được xem là cường quốc khoa học nhờ vào việc đầu tư mạnh vào R&D, với con số 923 tỷ USD vào năm 2022. Tuy nhiên, Trung Quốc đang nhanh chóng thu hẹp khoảng cách với Mỹ, khi đầu tư của họ cho R&D đã đạt 812 tỷ USD và dự kiến sẽ sớm vượt qua Mỹ trong vài năm tới. Sự gia tăng đầu tư này không chỉ dừng lại ở con số mà còn thể hiện sự phát triển vượt bậc trong khả năng nghiên cứu và sáng chế của Trung Quốc. Trước đây, nhiều nhà khoa học cho rằng Trung Quốc còn yếu kém về chất lượng bài báo khoa học. Tuy nhiên, theo các dữ liệu gần đây, Trung Quốc đã vượt qua Mỹ về số lượng bài báo trong top 1% thế giới. Điều này chứng tỏ rằng không chỉ về số lượng mà chất lượng nghiên cứu của Trung Quốc cũng đang gia tăng, đặt ra những thách thức mới cho khoa học Mỹ.

Dù Quốc hội Mỹ đã thông qua Đạo luật Chip và Khoa học với khoản đầu tư 280 tỷ USD vào năm 2022, nhưng đầu tư cho các cơ quan nghiên cứu công vẫn đang ở mức thấp nhất kể từ năm 1997 khi tính theo tỷ lệ GDP. Sự gia tăng đầu tư từ khu vực tư nhân chỉ làm cho bức tranh trở nên khả quan hơn một phần nào đó, nhưng không thể bù đắp cho sự sụt giảm từ nguồn ngân sách công. Theo Jonathan Adams từ Viện Thông tin Khoa học của Clarivate, mặc dù Mỹ vẫn giữ vị trí dẫn đầu trong một số lĩnh vực như nghiên cứu y sinh, nhưng các lĩnh vực khác như khoa học vật liệu, vật lý và khoa học máy tính đang cho thấy sự tụt hậu. Để duy trì vị thế trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, việc tăng cường đầu tư vào các lĩnh vực này là điều cần thiết.

Mỹ phụ thuộc nhiều vào tài năng quốc tế trong lĩnh vực khoa học. Hơn một phần ba tiến sĩ khoa học và kỹ thuật ở Mỹ là từ nước ngoài, điều này cho thấy vai trò quan trọng của những nhà nghiên cứu này trong việc duy trì sự phát triển của khoa học Mỹ. Theo dữ liệu từ OECD, Mỹ vẫn là điểm đến hàng đầu cho sinh viên quốc tế, chiếm 15% tổng số sinh viên trên toàn thế giới. Tuy nhiên, có dấu hiệu cho thấy Mỹ có thể đang mất dần lợi thế cạnh tranh. Tỷ lệ sinh viên nước ngoài đang giảm, và mặc dù số lượng tuyển sinh đã phục hồi, vẫn còn nghi ngờ về việc liệu những tài năng hàng đầu từ Trung Quốc có tiếp tục coi Mỹ là điểm đến hấp dẫn hay không. Bên cạnh đó, chính sách nhập cư và các biện pháp an ninh quốc gia có thể tạo ra rào cản cho việc thu hút tài năng. Trong khi đó, sự hợp tác nghiên cứu giữa Mỹ và Trung Quốc đã giảm, ngay cả khi sự hợp tác giữa Trung Quốc và các quốc gia khác lại tăng lên. Các chính sách cứng rắn từ phía Quốc hội Mỹ đã làm giảm sự hợp tác này, tạo ra một môi trường không thuận lợi cho việc duy trì tài năng quốc tế.

Dù ai kiểm soát chức tổng thống và Quốc hội, số phận của khoa học Mỹ gắn liền với các xu hướng rộng lớn hơn trong một xã hội ngày càng phân cực. Sự giảm sút lòng tin vào các tổ chức đã diễn ra trong nhiều thập kỷ và có thể trở thành một trở ngại lớn cho sự phát triển của khoa học. Nếu khoa học trở thành một nỗ lực mang tính ý thức hệ, việc duy trì sự phát triển bền vững sẽ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, một yếu tố tích cực là sự ủng hộ của các nhóm công chúng cho khoa học đang gia tăng. Các vấn đề như vaccine và biến đổi khí hậu đã trở thành tâm điểm của các cuộc thảo luận công cộng, tạo cơ hội để khoa học trở thành một phần quan trọng trong quyết định chính trị. Điều này có thể tạo điều kiện cho một môi trường thuận lợi hơn cho việc đầu tư vào R&D trong tương lai.

Cuộc bầu cử tháng 11/2024 sẽ có ảnh hưởng lớn đến tương lai của khoa học Mỹ. Sự cạnh tranh với Trung Quốc và các quốc gia khác đặt ra những thách thức mới cho lĩnh vực khoa học. Để duy trì vị thế dẫn đầu, Mỹ cần có những quyết định sáng suốt về đầu tư cho R&D, chính sách nhập cư và hợp tác quốc tế. Tương lai của khoa học Mỹ đang chờ đợi sự lựa chọn của cử tri và những nhà lãnh đạo có tầm nhìn. Nếu có thể giữ vững một môi trường thân thiện với tài năng quốc tế và thúc đẩy các khoản đầu tư hợp lý vào nghiên cứu, khoa học Mỹ có thể tiếp tục phát triển mạnh mẽ và đóng góp tích cực vào sự tiến bộ chung của nhân loại.

P.A.T (NASATI), theo Nature, 10/2024