Việt Nam đang bước vào đường đua “xanh hóa” hạ tầng dữ liệu với sự dẫn dắt mạnh mẽ từ chính sách quốc gia và sự nhập cuộc tiên phong của doanh nghiệp công nghệ. Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, trung tâm dữ liệu (data center) trở thành hạ tầng chiến lược, là “trái tim” của nền kinh tế số. Tuy nhiên, song hành với cơ hội tăng trưởng là thách thức lớn về tiêu thụ năng lượng và phát thải carbon. Vì vậy, trung tâm dữ liệu xanh - tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường - không còn là lựa chọn mà là xu hướng tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

 

Trung tâm dữ liệu xanh được thiết kế và vận hành dựa trên nguyên tắc tiết kiệm năng lượng, sử dụng công nghệ sạch, giúp giảm phát thải CO₂, đồng thời nâng cao hiệu suất vận hành. Trong kỷ nguyên điện toán đám mây (cloud), trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và 5G, nhu cầu lưu trữ - xử lý dữ liệu tăng nhanh, khiến hạ tầng dữ liệu trở thành lĩnh vực tiêu thụ điện năng khổng lồ. Trước thực tế đó, “xanh hóa” các trung tâm dữ liệu là giải pháp tất yếu để vừa đáp ứng tăng trưởng số, vừa thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) của Việt Nam.

Theo Luật Viễn thông 2023 và Quy hoạch hạ tầng thông tin - truyền thông quốc gia giai đoạn 2021–2030 (Quyết định 36/QĐ-TTg), các trung tâm dữ liệu mới bắt buộc phải đạt chuẩn xanh quốc tế, với chỉ số PUE (hiệu suất sử dụng điện năng) không vượt quá 1,4. Chính phủ xác định phát triển hạ tầng dữ liệu hiện đại, bền vững và gắn liền với an ninh - quốc phòng - kinh tế số là một trong ba trụ cột chiến lược của kỷ nguyên số Việt Nam.

Tại thị trường trong nước, các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu như Viettel IDC, VNPT IDC và FPT đang tiên phong “xanh hóa” hạ tầng dữ liệu. Viettel IDC là đơn vị dẫn đầu khi sớm ứng dụng hệ thống làm mát hiệu suất cao, sử dụng năng lượng mặt trời tại Trung tâm dữ liệu Hòa Lạc, đạt chuẩn Tier III quốc tế. Đơn vị này cũng tích hợp AI, IoT và blockchain vào quản lý vận hành để tối ưu năng lượng, tăng độ ổn định và bảo mật, đáp ứng các tiêu chí ESG (môi trường - xã hội - quản trị).

VNPT IDC triển khai các giải pháp xanh tại tám trung tâm dữ liệu trên toàn quốc, áp dụng ISO 50001 về quản lý năng lượng và các tiêu chuẩn bảo mật quốc tế. Doanh nghiệp đầu tư hệ thống quản lý năng lượng thông minh, chuyển đổi sang năng lượng tái tạo từ điện mặt trời và gió, giúp giảm chi phí vận hành và phát thải khí nhà kính. Song song đó, FPT Telecom đang xây dựng trung tâm dữ liệu đạt chuẩn Tier III, ưu tiên thiết bị tiết kiệm điện, công nghệ làm mát hiệu quả cao và sử dụng năng lượng tái tạo.

Đặc biệt, FPT phát triển nền tảng VertZéro - công cụ tự động hóa kiểm kê và quản lý phát thải carbon - giúp doanh nghiệp rút ngắn hơn 80% thời gian báo cáo khí nhà kính, đồng thời tăng tính minh bạch trong quản trị ESG. Theo ông Tuân Phạm, Giám đốc sản phẩm VertZéro, nền tảng này giúp tự động hóa quy trình từ thu thập dữ liệu, tính toán hệ số phát thải đến tạo báo cáo, tích hợp trực tiếp với các hệ thống quản trị nội bộ (ERP, vận hành tòa nhà, hạ tầng kỹ thuật).

Cùng với làn sóng AI, trung tâm dữ liệu toàn cầu - trong đó có Việt Nam - đang phải đối mặt với áp lực năng lượng chưa từng có. Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), đến năm 2028, riêng AI có thể chiếm tới 15-20% tổng điện năng tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu. Trong khi đó, Deloitte dự báo thị trường AI Việt Nam có thể đạt 65 tỷ USD vào năm 2035, khiến nhu cầu về hạ tầng dữ liệu bền vững trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, quá trình xanh hóa vẫn còn nhiều rào cản. Việt Nam hiện chưa có bộ tiêu chuẩn quốc gia riêng cho trung tâm dữ liệu xanh, hạ tầng năng lượng tái tạo chưa ổn định, các chính sách ưu đãi đầu tư còn hạn chế, và nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao vẫn thiếu hụt. Đây là những điểm nghẽn cần sớm được tháo gỡ để bảo đảm khả năng cạnh tranh của ngành dữ liệu Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo ông Lê Bá Tân, Giám đốc Viettel IDC, doanh nghiệp đang hướng tới mục tiêu sử dụng 30% năng lượng tái tạo cho các trung tâm dữ liệu vào năm 2030, thông qua cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và hợp tác với các nhà cung cấp năng lượng xanh. Viettel IDC cũng đang phát triển hạ tầng điện toán đám mây kết hợp AI trong quản trị, giúp tối ưu tài nguyên, giảm phát thải và tăng tính linh hoạt trong vận hành.

Để duy trì lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên dữ liệu xanh, Việt Nam cần quy hoạch hạ tầng trung tâm dữ liệu theo hướng “xanh từ gốc” - từ vị trí, thiết kế, xây dựng đến vận hành. Giải pháp căn cơ là ưu tiên công nghệ hiệu suất cao, mở rộng sử dụng năng lượng tái tạo, đồng thời tích hợp AI, IoT và Big Data để tối ưu vận hành. Bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp, Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành tiêu chuẩn quốc gia cho trung tâm dữ liệu xanh, mở rộng thị trường điện sạch và hỗ trợ đào tạo nhân lực kỹ thuật. Khi các yếu tố này đồng bộ, Việt Nam sẽ không chỉ làm chủ hạ tầng dữ liệu trong nước, mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn của đầu tư xanh trong khu vực, góp phần hiện thực hóa mục tiêu Net Zero 2050 và phát triển nền kinh tế số bền vững.

A.T (tổng hợp)