Trong chiến lược phát triển các ngành công nghiệp lõi, Thành phố Hồ Chí Minh đang xác định thiết kế vi mạch là lĩnh vực trọng tâm, đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển của công nghiệp công nghệ cao và chuyển đổi số. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở công nghệ hay vốn đầu tư, mà ở nguồn nhân lực - khi cả nước mới chỉ có khoảng 5.000 kỹ sư thiết kế vi mạch, con số quá khiêm tốn so với nhu cầu của ngành bán dẫn đang bùng nổ. Từ thực tế này, các trường đại học tại thành phố đang nỗ lực đẩy mạnh đào tạo, đầu tư phòng thí nghiệm hiện đại và thu hút chuyên gia để từng bước hình thành hệ sinh thái nhân lực vi mạch chất lượng cao.

Nhận thấy tầm quan trọng của việc chủ động nguồn nhân lực bán dẫn, nhiều trường đại học tại TP. Hồ Chí Minh đã và đang triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, cũng như hợp tác với doanh nghiệp và viện nghiên cứu trong nước, quốc tế. Trong đó, Trường Đại học Công nghệ Thông tin (UIT – Đại học Quốc gia TP.HCM) là một trong những đơn vị tiên phong khi đã đào tạo chuyên ngành thiết kế vi mạch gần 20 khóa, trực thuộc ngành Kỹ thuật máy tính. Đặc biệt, năm 2023, trường mở lớp thí điểm về thiết kế vi mạch với nội dung tiếp cận trực tiếp nhu cầu doanh nghiệp, tạo bước khởi đầu cho mô hình đào tạo gắn với thực tiễn sản xuất.

Tiến sĩ Nguyễn Tấn Trần Minh Khang, Phó Hiệu trưởng UIT, cho biết: “Nhà trường đã khẳng định được năng lực đào tạo, thu hút được sinh viên có điểm đầu vào cao, đồng thời chú trọng xây dựng đội ngũ giảng viên chuyên sâu.” Hiện UIT đã được Đại học Quốc gia TP.HCM đầu tư Phòng Thí nghiệm đào tạo và nghiên cứu thiết kế vi mạch định hướng Hệ thống trên chip (System-on-Chip – SoC), đồng thời được Chính phủ phê duyệt chủ trương phát triển Phòng thí nghiệm thiết kế vi mạch chuẩn quốc gia, góp phần tạo nền tảng hạ tầng cho đào tạo và nghiên cứu dài hạn.

Việc đầu tư này cho phép nhà trường trang bị phần mềm chuyên nghiệp, thiết bị đo lường và mô phỏng tiên tiến, đáp ứng yêu cầu đào tạo thực hành theo chuẩn doanh nghiệp. Đây cũng là điều kiện để UIT thu hút sinh viên giỏi, học viên cao học và giảng viên có chuyên môn sâu trong lĩnh vực thiết kế vi mạch, từng bước hình thành môi trường học thuật – nghiên cứu mang tính cạnh tranh quốc tế. Tuy nhiên, Tiến sĩ Khang thẳng thắn cho biết, nhà trường vẫn đối mặt với khó khăn trong thu hút nhân lực giảng dạy, do mức đãi ngộ và cơ chế tuyển dụng chưa hấp dẫn, cùng sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp trong ngành bán dẫn.

Ngoài ra, việc xây dựng phòng thí nghiệm đạt chuẩn công nghiệp cũng còn gặp nhiều trở ngại về vốn đầu tư và cơ chế hợp tác công – tư. Trường cũng khó tiếp cận các nguồn lực từ đề tài khoa học và doanh nghiệp, dẫn đến hạn chế trong việc mở rộng quy mô đào tạo chuyên sâu. Một rào cản khác là thiếu cơ chế linh hoạt để mời chuyên gia nước ngoài và kỹ sư doanh nghiệp tham gia giảng dạy, chuyển giao kinh nghiệm thực tiễn – yếu tố quan trọng để sinh viên sớm bắt nhịp yêu cầu của ngành.

Để khắc phục những thách thức này, UIT đang đề xuất nhiều giải pháp chiến lược. Trong đó, trọng tâm là thành lập Phòng thí nghiệm thiết kế vi mạch SoC đạt chuẩn quốc tế, mở rộng phòng thực hành thiết kế vi mạch số, đồng thời xây dựng chính sách thu hút chuyên gia đầu ngành đến nghiên cứu, giảng dạy dài hạn. Nhà trường cũng kêu gọi hợp tác giữa Nhà nước – doanh nghiệp – trường học, huy động vốn đầu tư từ cả khu vực công và tư để phát triển hạ tầng nghiên cứu hiện đại.

Cùng với UIT, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TP.HCM) - thông qua Khoa Điện tử - Viễn thông - cũng đang đảm nhận vai trò cốt lõi trong xây dựng chương trình đào tạo thiết kế vi mạch. Theo PGS.TS Lê Đức Cường, Trưởng Bộ môn Điện tử, Khoa Điện tử - Viễn thông, đồng thời là Trưởng Phòng Thí nghiệm DESLab, nhà trường đã hoàn thiện Đề án Phòng thí nghiệm thiết kế vi mạch phục vụ đào tạo và nghiên cứu, với sự đầu tư trọng điểm từ ĐHQG TP.HCM. Song song đó, chương trình giảng dạy được chuẩn hóa, cập nhật theo hướng ứng dụng cao, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp trong lĩnh vực vi mạch - bán dẫn - điện tử công suất.

Theo định hướng chiến lược của Đại học Quốc gia TP.HCM, đơn vị này đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành trung tâm đào tạo, nghiên cứu và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hàng đầu châu Á trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn, với tầm nhìn đến năm 2045. Riêng ngành Thiết kế vi mạch, dự kiến sẽ đào tạo hơn 1.800 kỹ sư và 500 thạc sĩ theo chuẩn quốc tế, cung cấp lực lượng nòng cốt cho các khu công nghệ cao tại TP.HCM và cả nước.

Hiện nay, ĐHQG TP.HCM đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: phát triển chương trình đào tạo tiên tiến, tăng cường đào tạo thực hành - nghiên cứu ứng dụng, đầu tư phòng thí nghiệm liên kết giữa các trường thành viên, và đặc biệt là thành lập Viện Nghiên cứu Bán dẫn để thu hút chuyên gia, nhà đầu tư, đồng thời kết nối với các tập đoàn công nghệ toàn cầu như Intel, Samsung, Synopsys, và Cadence.

A.T (tổng hợp)