Giống cây trồng là một trong những giải pháp kỹ thuật rất quan trọng trong ngành nông nghiệp. Đối với cây công nghiệp dài ngày như cà phê, tiêu, sầu riêng, mắc ca…, việc chọn giống để canh tác quyết định đến năng suất, chất lượng của cây trồng sau này. Để kiểm chứng được chất lượng của giống cây công nghiệp phải mất từ 4 - 5 năm, do đó vấn đề chọn giống ban đầu rất quan trọng.

Là đơn vị hàng đầu nghiên cứu giống cây công nghiệp dài ngày của nước ta, thời gian qua, Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) đã nghiên cứu và chọn tạo ra những giống cây trồng có năng suất cao, chống chịu tốt với sâu bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đặc biệt là phù hợp với nhu cầu và điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của từng địa phương, trong đó nổi bật là giống cà phê. Hiện tại, WASI đã có 20 giống cà phê được giới thiệu và đưa vào sản xuất, bao gồm 14 giống cà phê vối (Robusta) gồm TR4, TR5, TR6, TR7, TR8, TR9, TR11, TR12, TR13, TR14, TR15, TRS1, cà phê dây, xanh lùn và và 6 giống cà phê chè (Arabica) gồm TN1, TN2, TN6, TN7, TN9, THA1 đã được giới thiệu và đưa vào sản xuất.  Những giống cà phê này có đặc tính tiêu biểu là năng suất cao, chất lượng hạt tốt, khả năng chống chịu tốt với những điều kiện khí hậu khắc nghiệt, sâu bệnh hại…

Đến nay, các giống cà phê được WASI chọn tạo từ trước năm 2011 vẫn được nông dân tin dùng và sử dụng khá nhiều như TR4, TR9, TR11. Đây là những giống được chọn lọc trước, có đặc tính nổi trội là năng suất cao, kích thước hạt khá lớn, mỗi giống có những ưu điểm riêng, trong số đó giống TR4 có khối lượng nhân trên 18gram, rất được bà con nông dân ưa chuộng do năng suất cao, khả năng thích nghi tốt tại vùng Tây Nguyên và hầu hết diện tích tái canh thời gian qua đều sử dụng giống này. Bên cạnh đó, các giống cà phê nêu trên được nhân giống vô tính nên độ đồng nhất cao, vườn cây khá đồng đều và năng suất cao.

Năm 2015, WASI lai tạo thành công giống cà phê mới TRS1, được Bộ NN-PTNT công nhận giống chính thức. TRS1 là giống cà phê vối lai và hiện là giống phổ biến nhất phục vụ tái canh. Đây là giống có những đặc tính nổi trội, được lai tạo tổng hợp từ 4 dòng vô tính tốt là TR4, TR9, TR11, TR12. Trong đó, giống cà phê vối lai TRS1 đã được trao giải nhất Giải thưởng Sáng tạo Khoa học công nghệ Việt Nam năm 2023.

Giống cà phê vối lai TRS1 có năng suất cao, kích thước hạt cũng như các tính trạng nông học khác tốt hơn hẳn giống sản xuất đại trà (giống cũ trồng bằng hạt) tại các vùng sản xuất cà phê ở Tây Nguyên. Giống cà phê vối lai TRS1 có thể đưa vào sản xuất ổn định ở tất cả các vùng có điều kiện tự nhiên phù hợp với canh tác cà phê tại các tỉnh Tây Nguyên.

Theo Thạc sỹ Đinh Thị Tiếu Oanh, Trưởng bộ môn Cây công nghiệp thuộc (Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên) - tác giả giống cà phê TRS1, việc nghiên cứu khả năng phối hợp các dòng vô tính để tạo ra con lai F1 như TRS1 là một bước đột phá. Giống cà phê vối lai TRS1 có đặc tính nhân giống bằng hạt nên giảm được chi phí sản xuất giống, năng suất trung bình 4 - 5 tấn cà phê nhân/ha, khả năng thích ứng rộng và đặc biệt tỷ lệ cây bị nhiễm bệnh gỉ sắt rất thấp.

P.T.T (tổng hợp)