Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Nature cho thấy chế độ ăn kiểu phương Tây hiện đại; giàu thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ, sản phẩm từ sữa và đường, nhưng lại thiếu trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt; đang làm thay đổi nghiêm trọng hệ vi sinh vật trong đường ruột và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến hệ miễn dịch như viêm ruột.

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Chicago-Hoa Kỳ phát hiện rằng chuột ăn theo chế độ này không thể tái tạo lại hệ vi sinh vật đường ruột đa dạng và khỏe mạnh sau khi dùng kháng sinh. Ngược lại, những con chuột được cho ăn thực phẩm mô phỏng chế độ Địa Trung Hải; giàu chất xơ thực vật từ rau, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt;  lại phục hồi nhanh chóng hệ vi sinh vật đường ruột và kháng tốt hơn với các tác nhân gây bệnh như Salmonella.

Tác giả nghiên cứu Megan Kennedy cho biết: “Chúng tôi thật sự ngạc nhiên trước sự khác biệt rõ rệt trong quá trình phục hồi giữa hai nhóm chuột”.

Kháng sinh vốn không phân biệt giữa vi khuẩn có lợi và có hại, nên khi điều trị bằng kháng sinh, hệ vi sinh vật đường ruột có thể bị phá hủy nghiêm trọng. Giáo sư Eugene Chang tại Đại học Chicago nói rằng:“Khi hệ vi sinh bị phá vỡ, cần có trình tự phục hồi sinh thái cụ thể để trở lại trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, chế độ ăn phương Tây không cung cấp đủ dưỡng chất đúng lúc cho các vi sinh vật có lợi phục hồi”.

Thí nghiệm cho thấy ngay cả khi áp dụng phương pháp cấy ghép vi khuẩn đường ruột (FMT) nhằm tái lập hệ vi sinh vật từ động vật khỏe mạnh; thì hiệu quả vẫn không đáng kể nếu chuột tiếp tục ăn theo chế độ kiểu phương Tây sau khi dùng kháng sinh. Trong khi đó, nhóm ăn thức ăn giàu chất xơ từ trước hoặc sau điều trị lại phục hồi tốt hơn, duy trì sự đa dạng và khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh.

Các tác giả cho rằng kết quả này khẳng định vai trò then chốt của chế độ ăn trong việc xây dựng và duy trì hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh, từ đó hỗ trợ miễn dịch và phòng chống bệnh tật. Điều này đặc biệt hữu ích với bệnh nhân ung thư hoặc người ghép tạng; những người phải dùng kháng sinh mạnh và thuốc ức chế miễn dịch; dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng cao hơn. Thay vì tiếp tục dùng kháng sinh, chúng ta có thể dùng chế độ ăn để phục hồi hệ vi sinh vật có lợi, từ đó ngăn ngừa sự xuất hiện của vi khuẩn kháng thuốc.

Dù nghiên cứu cung cấp những dữ liệu mới về tác động của thực phẩm lên hệ vi sinh, nhưng hai tác giả vẫn nhấn mạnh thông điệp: hãy ăn nhiều trái cây và rau xanh. Tuy nhiên, họ cũng thừa nhận rằng không thể kỳ vọng mọi người thay đổi hoàn toàn chế độ ăn trong một sớm một chiều. Một giải pháp thay thế đang được nghiên cứu là phát triển các loại thực phẩm chức năng hoặc bổ sung dinh dưỡng đặc biệt, giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột mà không đòi hỏi thay đổi lớn trong khẩu phần hằng ngày.

Giáo sư Eugene Chang nói: “Tôi tin rằng thực phẩm có thể trở thành một liệu pháp điều trị. Chúng ta có thể xác định những thành phần nào trong thực phẩm tác động đến nhóm vi sinh vật nào và chức năng gì, từ đó đưa ra những khuyến nghị mang tính cá nhân hóa”.

Đ.T.V (NASTIS), theo https://medicalxpress.com/news//, 5/2025