Các nhà nghiên cứu tại Viện Karolinska, Trường Đại học Oxford và Đại học Copenhagen đã chỉ ra rằng mức độ tăng cao của lipid được biết đến là ceramides có thể liên quan đến nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch cao gấp 10 lần. Điều trị bằng liraglutide có thể giữ mức ceramide trong tầm kiểm soát so với giả dược. Nghiên cứu được dẫn dắt và điều phối bởi Giáo sư Charalambos Antoniades, Trường Đại học Oxford. Các kết quả đã được công bố trên tạp chí Journal of the American College of Cardiology (Hoa Kỳ).

Có khoảng 16% dân số Thụy Điển bị béo phì (BMI trên 30) - một trong những yếu tố nguy cơ cao nhất đối với các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính các bệnh tim mạch là nguyên nhân chính gây tử vong trên toàn thế giới, với hơn 17 triệu ca tử vong mỗi năm.

Giáo sư Craig Wheelock, điều tra viên chính, Khoa Vật lý y sinh và hóa sinh y tế, Viện Karolinska cho biết: “Hiểu được mối liên hệ giữa béo phì và các bệnh tim mạch là rất quan trọng và có thể dẫn đường cho việc phát triển các liệu pháp mới”.

Chất béo từ trước đến nay đơn giản được xem như là mô dự trữ, nhưng trong những năm gần đây, chất béo đã được chứng minh là một "phòng thí nghiệm hóa sinh" có khả năng tạo ra các phân tử tín hiệu thực hiện các chức năng sinh học mạnh mẽ. Hiểu được cách các tế bào mỡ sản xuất và giải phóng các phân tử này sẽ mở ra khả năng lập trình lại chúng với mục đích ngăn ngừa tỷ lệ mắc bệnh tim mạch trong tương lai.

Khi áp dụng phương pháp khối phổ được gọi là metabolomics (nghiên cứu về quá trình hóa học liên quan đến các chất chuyển hóa), Phòng thí nghiệm Wheelock đo được mức độ của nhiều chất chuyển hóa được tiết ra bởi hai loại mô mỡ ở người.

Chất béo tích tụ quanh tim ở những người béo phì tiết ra các chất chuyển hóa khác nhau so với chất béo dưới da. Đáng chú ý, mô mỡ lồng ngực (bao quanh tim) từ những người béo phì tiết ra hàm lượng ceramides cao hơn, một loại lipid thuộc nhóm sphingolipid. Đặc biệt, mức độ tăng cao đã được quan sát thấy của một biến thể lipid được gọi là C16: 0-ceramide, đây là chất chuyển hóa dựa trên axit palmitic - một chất béo bão hòa bao gồm 16 nguyên tử carbon. Ceramides được tìm thấy với hàm lượng cao trong màng tế bào và cũng là các phân tử truyền tín hiệu quan trọng.

Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ceramides tiết ra từ mô mỡ làm hỏng mạch máu của người bằng cách khởi xướng một quá trình gọi là stress oxy hóa, cuối cùng có thể dẫn đến đau tim và đột quỵ.

Wheelock nói: “Những kết quả này cho thấy rõ ràng rằng chất béo không chỉ là mô dự trữ năng lượng mà còn là nguồn phân tử hoạt tính sinh học quan trọng có thể có chức năng điều hòa miễn dịch mạnh mẽ. Ngoài ra, tất cả các mô là không như nhau, và loại chất béo này rất quan trọng trong việc xác định chức năng sinh học đã được quan sát”

Để hiểu được sự tác động tim mạch quan trọng của ceramides, các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu 633 bệnh nhân bị xơ vữa động mạch, những người này được theo dõi trong thời gian là hơn 5 năm. Họ phát hiện ra rằng mức độ tăng cao của cả C16: 0-ceramide và biến thể glycosyl hóa của nó có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch gây tử vong gấp 10 lần, ngay cả khi đã kiểm soát được các yếu tố nguy cơ khác bao gồm tuổi tác và cân nặng. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đó của các nhóm nghiên cứu khác.

Đồng tác giả Antonio cho biết: “Các kết quả cho thấy nó có thể có giá trị khi kết hợp phép đo các loại sphingolipid khác nhau, cả ở dạng ban đầu cũng như các dạng biến thể glycosyl hóa, để có thể giúp đánh giá tốt hơn nguy cơ xảy ra một biến cố tim mạch gây tử vong”. Checa, nhà nghiên cứu tại Viện Karolinska Institutet, người đã phát triển nền tảng sphingolipid và thực hiện các nghiên cứu phân tích

Kết quả này cũng là lý do để các nhà nghiên cứu kiểm tra xem liệu nồng độ ceramide cao trong máu có thể giảm một cách hiệu quả hay không. Trong phần cuối của nghiên cứu, 32 tình nguyện viên được thực hiện chế độ ăn kiêng ít calo trong 8 tuần trước khi được chia thành hai nhóm, một nhóm nhận giả dược và một nhóm nhận liraglutide, một loại thuốc tương tự GLP 1 được chấp thuận cho điều trị bệnh béo phì và bệnh tiểu đường loại 2. Cả hai nhóm tiếp tục chế độ ăn ít calo trong 44 tuần nữa. Một năm sau từ khi bắt đầu nghiên cứu, nồng độ ceramide trong máu đã tăng lên đáng kể ở nhóm đối chứng, trong khi nồng độ vẫn ổn định ở nhóm dùng liraglutide.

Wheelock nói: “Những phát hiện quan trọng nhất trong nghiên cứu đó là chúng tôi đã bổ sung thêm bằng chứng rằng có mối tương quan trực tiếp giữa nguy cơ mắc bệnh tim mạch gây tử vong và nồng độ ceramide trong máu, và điều này có thể được điều trị bằng một loại thuốc hiện có đó là liraglutide”.

Charalambos Antoniades cho biết: “Đây là lần đầu tiên chúng tôi tiết lộ vai trò của các ceramide như những sứ giả tạo ra các tác động gây tổn hại đến các mạch máu mà chúng ta thấy ở bệnh béo phì. Điều này sẽ giúp các chẩn đoán và phương pháp điều trị bệnh tim mạch được cải thiện”.

P.T.T (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2021-05-weight-loss-treatment-accumulation-lipid-linked.html, 24/5/2021