Các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện ra loại thuốc chữa bệnh hiếm gặp khiến máu người trở nên nguy hiểm đối với muỗi và có thể giúp chống lại bệnh sốt rét.

Một số phương pháp hiện đang được sử dụng như dùng thuốc chống ký sinh trùng có tên là ivermectin để giảm số lượng muỗi, hướng tới giảm nguy cơ mắc bệnh sốt rét. Khi muỗi đốt và hút máu người có chứa loại thuốc này, thuốc sẽ rút ngắn tuổi thọ của côn trùng. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, loại thuốc này độc hại với môi trường và khi sử dụng thuốc nhiều quá mức cho người và động vật bị nhiễm ký sinh trùng, tình trạng kháng thuốc sẽ trở nên đáng lo ngại.

Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã xác định được một loại thuốc khác có tên là nitisinone với có khả năng ức chế quần thể muỗi và kiểm soát bệnh sốt rét. Lee Haines, phó giáo sư nghiên cứu khoa học sinh học và là đồng tác giả nghiên cứu cho rằng: “Cách ngăn chặn sự lây lan bệnh qua côn trùng là làm cho máu của động vật và con người trở nên độc hại đối với những loài côn trùng hút máu. Phát hiện của chúng tôi cho thấy sử dụng nitisinone là công cụ bổ sung mới đầy hứa hẹn để kiểm soát các bệnh do côn trùng lan truyền như sốt rét”.

Thuốc nitisinone thường được sử dụng cho những bệnh nhân mắc căn bệnh di truyền hiếm gặp như bệnh alkapton niệu và bệnh tyrosin huyết loại 1 - những người mà cơ thể phải vật lộn để phân hủy khối tạo thành protein hoặc axit amin tyrosine. Thuốc hoạt động bằng cách ngăn chặn enzyme 4-hydroxyphenylpyruvate dioxygenase (HPPD), qua đó sẽ ngăn ngừa sự tích tụ các sản phẩm phụ gây hại trong cơ thể con người do bệnh gây ra. Tuy nhiên, khi muỗi hút máu có chứa thuốc, thuốc cũng ngăn chặn enzyme HPPD này trong cơ thể, khiến côn trùng không tiêu hóa máu và chết nhanh.

Bốn người được chẩn đoán mắc bệnh alkapton niệu đã hiến máu cho nghiên cứu. Máu này được cho muỗi cái anopheles gambiae ăn - loài muỗi chính gây ra bệnh sốt rét ở nhiều quốc gia châu Phi. Các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu nồng độ thuốc cần để tiêu diệt muỗi và so sánh hiệu quả của thuốc nitisinone với thuốc chống ký sinh trùng ivermectin. Thuốc nitisinone đã được chứng minh tồn tại trong máu người lâu hơn thuốc ivermectin và có thể tiêu diệt không chỉ muỗi ở mọi lứa tuổi, kể cả muỗi già có khả năng truyền bệnh sốt rét mạnh nhất, mà còn cả những con muỗi khỏe mạnh kháng thuốc diệt côn trùng thông thường.

Theo các tác giả, muỗi được cho ăn loại thuốc này đầu tiên mất khả năng bay và sau đó nhanh chóng tiến triển đến tình trạng tê liệt hoàn toàn và tử vong. PGS. Haines cho rằng: “Trong tương lai, việc đan xen sử dụng thuốc nitisinone và ivermectin để kiểm soát muỗi sẽ mang lại lợi ích. Ví dụ, sử dụng nitisinone ở những khu vực vẫn còn tình trạng kháng ivermectin hoặc nơi ivermectin được sử dụng rộng rãi cho gia súc và con người”. Tuy nhiên, cần nghiên cứu thêm để xác định liều lượng thuốc hiệu quả nhất.

N.P.D (NASTIS), theo Independent, 5/2025