Nhằm đánh giá ban đầu về tình hình xây dựng mạng lưới quỹ gen và định hướng chia sẻ nguồn gen giữa các thành viên mạng lưới quỹ gen, ngày 24/01/2019 tại trụ sở Bộ Khoa học và Công nghệ đã diễn ra Hội thảo “Định hướng chia sẻ nguồn gen giữa các thành viên mạng lưới quỹ gen”. Hội thảo được tổ chức với quy mô hẹp nhằm chuẩn bị các định hướng nội dung để tổ chức hội thảo tương tự ở quy mô toàn quốc với mục đích tạo cơ chế thuận lợi để khai thác và phát triển nguồn gen một cách bền vững phục vụ tốt cho phát triển kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng. Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Công Tạc tới dự và chủ trì Hội thảo.

Thứ trưởng Phạm Công Tạc chủ trì Hội thảo

Tới dự Hội thảo có đại diện của các đơn vị trong Bộ: Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật, Vụ Kế hoạch - Tài chính, Văn phòng các Chương trình trọng điểm cấp nhà nước; đại diện một số đơn vị đầu mối làm công tác bảo tồn nguồn gen ở khu vực miền Bắc: Trung tâm Tài nguyên thực vật, Viện Thú y, Viện Chăn nuôi, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Viện Nuôi trồng thủy sản 1, Viện Lâm nghiệp Việt Nam, Viện Dược liệu, Viện Vi sinh vật và Công nghệ sinh học...

Hội thảo đã nghe 03 báo cáo chuyên đề: “Tình hình xây dựng mạng lưới quỹ gen thực hiện Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ”, “Công tác bảo tồn và tư liệu hóa nguồn gen”, “Định hướng chia sẻ nguồn gen giữa các thành viên mạng lưới quỹ gen” và 11 ý kiến phát biểu của các đại biểu đại diện cho các đơn vị.

 Các báo cáo chuyên đề và ý kiến tham luận đều khẳng định giá trị to lớn của nguồn gen cần phải khai thác và bảo tồn hợp lý để làm nguồn nguyên liệu cho công tác cải tạo giống cây trồng, vật nuôi theo hướng chất lượng, năng suất cao. Thời gian qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tích cực triển khai các nhiệm vụ đã được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định số 1671/QĐ-TTg và đã có nhiều nguồn gen được khai thác, phát triển thành sản phẩm hàng hóa. Tổ chức tốt công tác khai thác và phát triển nguồn gen vừa là thúc đẩy sản xuất phát triển cũng vừa là bảo tồn bền vững nguồn gen của đất nước.

Hiện nay, nhu cầu sử dụng nguồn gen cho công tác cải tạo giống cây trồng, vật nuôi, cho sản xuất các sản phẩm có chất lượng cao đang gia tăng, việc chia sẻ nguồn gen giữa các thành viên mạng lưới, giữa tổ chức có nguồn gen với các tổ chức có nhu cầu khai thác nguồn gen còn chưa được hướng dẫn chi tiết. Thứ trưởng Phạm Công Tạc đề nghị các đơn vị quản lý tìm hiểu kỹ những khó khăn, vướng mắc hiện tại của các đơn vị đang làm công tác bảo tồn, lưu giữ nguồn gen để đề xuất xây dựng cơ chế chia sẻ và sử dụng hiệu quả nguồn gen, trước mắt có thể là xây dựng quy định tạm thời trình Lãnh đạo Bộ xem xét ban hành thực hiện. Thứ trưởng đánh giá rất cao công tác hoạt động khoa học công nghệ phục vụ khai thác và phát triển nguồn gen trong thời gian qua, trong năm 2019 xây dựng kế hoạch tổ chức các hội thảo quy mô rộng hơn về chia sẻ nguồn gen và đánh giá tổng kết giai đoạn triển khai thực hiện đề án khung quỹ gen cấp tỉnh. Đồng thời, Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật xây dựng kế hoạch chuyên sâu về bảo tồn, lưu giữ, khai thác, phát triển nguồn gen, Vụ Kế hoạch - Tài chính xem xét tăng kinh phí thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ thuộc Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Tại Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã nêu:

Về quan điểm:

- Nguồn gen là tài sản quốc gia, là nguồn tài nguyên sinh học để phát triển khoa học, kinh tế - xã hội, môi trường và quốc phòng - an ninh. Việc bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen trách nhiệm của Nhà nước, của cộng đồng, của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp.

- Ứng dụng khoa học và công nghệ hiện đại kết hợp hài hòa với tri thức truyền thống trong bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen. Bảo tồn kết hợp với sử dụng bền vững nguồn gen góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ thiên nhiên, môi trường.

- Việc bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen được thực hiện trên cơ sở mạng lưới quỹ gen thống nhất toàn quốc”.

Về mục tiêu:

- Đến năm 2020: Tư liệu hóa nguồn gen, bước đầu xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quỹ gen quốc gia phục vụ cho công tác quản lý nhà nước, nghiên cứu khoa học và trao đổi thông tin trong mạng lưới quỹ gen thống nhất toàn quốc (Mạng lưới quỹ gen quốc gia).

- Đến năm 2025: Tư liệu hóa nguồn gen và hoàn thiện hệ thống thông tin quốc gia về nguồn gen phục vụ có hiệu quả cho công tác quản lý nhà nước và trao đổi thông tin trong Mạng lưới quỹ gen quốc gia.

- Đến năm 2030: Tiếp tục thu thập, nhập nội, lưu giữ, bảo tồn an toàn quỹ gen quốc gia; đánh giá, khai thác và phát triển bền vững nguồn gen có giá trị ứng dụng trong nông nghiệp, công nghiệp, y - dược, văn hóa, bảo vệ môi trường và an ninh - quốc phòng; các thành viên Mạng lưới quỹ gen quốc gia được tiếp tục nâng cao tiềm lực cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn nhân lực khoa học và công nghệ, nhiều tổ chức thành viên đạt trình độ tiên tiến trong khu vực, thế giới.

Triển khai thực hiện Quyết định số 1671/QĐ-TTg ngày 28/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ nêu trên, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/9/2016 quy định quản lý thực hiện Chương trình bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn gen đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Thông tư đã giải thích: Mạng lưới quỹ gen quốc gia là mạng lưới liên kết hoạt động của các tổ chức chủ trì đã thực hiện thành công và lưu giữ nguồn gen là kết quả nhiệm vụ quỹ gen có sử dụng ngân sách nhà nước trên phạm vi cả nước, được Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận là thành viên mạng lưới.

Quy định việc công nhận thành viên Mạng lưới quỹ gen:

- Các tổ chức tham gia chủ trì thực hiện các nhiệm vụ quỹ gen có sử dụng ngân sách nhà nước đã được nghiệm thu đạt yêu cầu trở lên được Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận là thành viên Mạng lưới quỹ gen.

- Danh sách thành viên Mạng lưới quỹ gen được rà soát hằng năm và được công bố công khai trên trang thông tin điện tử của Chương trình.

Thông tư số 17/2016/TT-BKHCN ngày 01/9/2016 cũng đã quy định nhiệm vụ và tổ chức hoạt động cụ thể của các thành viên mạng lưới quỹ gen.

Nguồn: Vụ KH&CN các ngành Kinh tế - kỹ thuật