Các nhà khoa học tại Trung tâm Y tế thuộc Đại học Rochester (Mỹ) đã đảo ngược tình trạng suy giảm khả năng loại bỏ chất thải có hại trong não do tuổi tác, mở ra triển vọng điều trị các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson.

Bệnh Alzheimer, Parkinson và các rối loạn thần kinh tương tự thường được mô tả là do "não bẩn" gây ra vì có liên quan đến sự tích tụ các protein độc hại và các sản phẩm thải loại khác mà não không thể loại bỏ hiệu quả. Lão hóa là nguyên nhân chính, khi hệ thống loại bỏ chất thải của não, được gọi là hệ thống glymphatic, hoạt động chậm dần theo thời gian. Đây là tiền đề cho sự tích tụ các protein có hại như beta amyloid, tau và alpha-synuclein, gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh.

Hệ thống glymphatic, lần đầu tiên được các nhà khoa học mô tả vào năm 2012, có chức năng loại bỏ các protein dư thừa và các sản phẩm thải loại khác do các tế bào não sinh ra trong quá trình hoạt động bình thường. Ở những người có bộ não trẻ và khỏe mạnh, hệ thống glymphatic loại bỏ hiệu quả các chất độc hại. Tuy nhiên, khi bộ não già đi, hệ thống glymphatic hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến sự tích tụ chất thải góp phần gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh.

Nghiên cứu mới kết hợp các kỹ thuật tiên tiến theo dõi hình ảnh và chất hạt, lần đầu tiên tiết lộ chi tiết con đường dịch não tủy (CSF) chứa chất thải não thoát ra qua các mạch bạch huyết ở cổ. Quá trình này được thúc đẩy bởi các máy bơm nhỏ co bóp nhịp nhàng gọi là mạch bạch huyết, đẩy dịch não tủy chứa chất thải ra khỏi não để hệ bạch huyết có thể xử lý.

Khi chuột già đi, các nhà nghiên cứu quan sát thấy tần suất co bóp của mạch bạch huyết ở cổ giảm xuống và các van bên trong mạch bạch huyết bắt đầu hỏng, dẫn đến giảm 63% tốc độ dòng chảy dịch não tủy ra khỏi não so với chuột trẻ hơn. Sau đó, nhóm nghiên cứu đã kiểm tra khả năng khôi phục chức năng của các mạch bạch huyết  bằng cách sử dụng thuốc prostaglandin F2α, thường được dùng để kích thích chuyển dạ có tác dụng hỗ trợ co cơ trơn. Khi được dùng cho các mạch bạch huyết cổ tử cung của chuột già, loại thuốc này đã làm tăng tần suất co thắt mạch bạch huyết thành công, khôi phục lưu lượng dịch não tủy lên mức được quan sát thấy ở chuột trẻ hơn.

Nghiên cứu mở ra những khả năng thú vị để phát triển các liệu pháp mới nhằm cải thiện hệ thống xử lý chất thải của não như một cách chống lão hóa và các bệnh thoái hóa thần kinh. Thông qua khôi phục hiệu quả hệ thống glymphatic, các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ giảm sự tích tụ độc tố trong não góp phần gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson, hướng đến cải thiện chất lượng cuộc sống cho hàng triệu người khi họ già đi.

N.P.D (NASATI), theo Insideprecisionmedicine, 8/2024