Trong một thời gian, các nhà khoa học đã biết rằng huyết áp cao bằng cách nào đó có liên quan đến sự suy giảm nhận thức dẫn đến chứng mất trí nhớ. Bằng chứng bổ trợ thêm là đã có một số nghiên cứu cho thấy thuốc huyết áp và các loại thuốc điều trị tiểu đường có liên quan đến việc giúp làm chậm quá trình mất chức năng não.

Nhưng đây là lần đầu tiên, các nhà khoa học xác định được 9 khu vực cụ thể của não có nguy cơ bị tổn thương do huyết áp cao (HBP) cao, góp phần làm suy giảm nhận thức. Điều này mở ra cơ hội điều trị cho các bệnh nhân trước khi họ bắt đầu bị thoái hóa thần kinh.

Joanna Wardlaw, Đại học Edinburgh, đồng tác giả của nghiên cứu cho biết: "Từ lâu, người ta đã biết rằng huyết áp cao là yếu tố nguy cơ dẫn đến suy giảm nhận thức, nhưng huyết áp cao gây hại cho não như thế nào thì vẫn chưa rõ ràng. Nghiên cứu này chỉ cho thấy các vùng não cụ thể có nguy cơ cao bị tổn thương do huyết áp, điều này có thể giúp xác định được những người có nguy cơ suy giảm nhận thức trong giai đoạn sớm nhất và có khả năng nhắm mục tiêu điều trị hiệu quả hơn trong tương lai".

Phát hiện này chỉ được nhận ra sau khi một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế xem xét hình ảnh MRI của hơn 30.000 người tham gia vào chương trình nghiên cứu Biobank của Vương quốc Anh, cũng như các phân tích di truyền từ một số nghiên cứu liên kết trên toàn bộ bộ gen và triển khai áp dụng nghiên cứu quan sát bệnh nhân và Mendelian randomization để xem liệu HBP có gây ra những thay đổi đối với các vùng não cụ thể này hay không thay vì chỉ chia sẻ địa lý học.

Trưởng nhóm nghiên cứu Tomasz Guzik, giáo sư y học tim mạch tại Đại học Edinburgh và Đại học Y khoa Jagiellonia, Krakow cho biết: “Mendelian Randomization hoạt động bằng cách sử dụng thông tin di truyền của một người để xem liệu có hay không mối quan hệ giữa các gen dẫn đến huyết áp cao hơn và kết quả có thể có. Nếu có mối quan hệ, thì nhiều khả năng huyết áp cao là nguyên nhân gây ra kết quả. Điều này là do gen được truyền ngẫu nhiên từ cha mẹ, vì vậy chúng không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố có thể gây nhầm lẫn các kết quả khác".

Các khu vực của não mà nhóm nghiên cứu đã xác định được bao gồm putamen, có liên quan đến việc điều chỉnh chuyển động và hỗ trợ học tập; cuống đồi trước (anterior thalamic radiation), có liên quan đến các chức năng điều hành như lập kế hoạch cho các nhiệm vụ hàng ngày; lớp tế bào hình vòng nan hoa (corona radiata) phía trước; và chi trước (anterior limb) của bao trong (internal capsule), liên quan đến việc ra quyết định và quản lý cảm xúc.

Ở những khu vực này, các nhà khoa học nhận thấy khối lượng não và diện tích bề mặt trên vỏ não giảm, thay đổi kết nối giữa các vùng và thay đổi phép đo hoạt động của não.

“Khi sử dụng kết hợp các phương pháp hình ảnh, di truyền và quan sát này, chúng tôi xác định được các phần cụ thể của não bộ bị ảnh hưởng bởi huyết áp tăng, gồm các khu vực được gọi là putamen và các khu vực chất trắng cụ thể. Chúng tôi nghĩ rằng những khu vực này có thể là nơi huyết áp cao ảnh hưởng đến chức năng nhận thức, chẳng hạn như mất trí nhớ, kỹ năng tư duy và chứng sa sút trí tuệ. Khi chúng tôi kiểm tra những phát hiện của mình bằng cách nghiên cứu một nhóm bệnh nhân ở Ý bị huyết áp cao, chúng tôi thấy rằng những phần não mà chúng tôi đã xác định đã thực sự bị ảnh hưởng”, Guzik cho biết.

Có khoảng 116 triệu người trưởng thành ở Hoa Kỳ - chiếm gần một nửa dân số trưởng thành, mắc HBP hoặc tăng huyết áp, nhưng chỉ khoảng 1/4 được kiểm soát tình trạng này. Tác động của nó đối với đột quỵ, bệnh tim và suy tim đã được biết rõ, nhưng cho đến nay mối liên hệ với sự suy giảm trí não vẫn chưa rõ ràng.

Chúng tôi hy vọng rằng những phát hiện này có thể giúp phát triển những cách mới để có thể điều trị suy giảm nhận thức ở những người bị huyết áp cao. Nghiên cứu về gen và protein trong những cấu trúc não này có thể giúp chúng ta hiểu được huyết áp cao ảnh hưởng đến não và gây ra các vấn đề về nhận thức như thế nào. Ngoài ra, khi xem xét các vùng cụ thể này của não, chúng ta có thể dự đoán ai sẽ bị mất trí nhớ và sa sút trí tuệ nhanh hơn trong bối cảnh huyết áp cao. Điều này có thể giúp ích cho y học chính xác, giúp nhắm mục tiêu các liệu pháp chuyên sâu hơn để ngăn chặn sự phát triển của suy giảm nhận thức ở những bệnh nhân có nguy cơ cao nhất, Guzik bày tỏ. 

Nghiên cứu được công bố trên European Heart Journal.

P.T.T (NASATI), theo https://newatlas.com/medical/high-blood-pressure-dementia-links-brain/, 31/3/2023