Một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã xác định được các biến thể di truyền trong 10 gen làm tăng tính nhạy cảm của một người với bệnh Crohn, một dạng bệnh viêm ruột.

Nghiên cứu này, do các nhà nghiên cứu từ Viện Wellcome Sanger và Viện Broad của MIT và Harvard đứng đầu đã được công bố trên tạp chí Nature Genetic gần đây, là nghiên cứu lớn nhất cho đến nay tập trung vào các biến thể hiếm gặp liên quan đến bệnh Crohn. Những khám phá này làm nổi bật vai trò nhân quả của các tế bào trung mô trong bệnh viêm ruột, giúp loại bỏ gốc rễ di truyền của bệnh viêm ruột và cung cấp dữ liệu tốt hơn để phát triển thế hệ phương pháp điều trị tiếp theo.

Bệnh Crohn (CD) là một tình trạng suy nhược đặc trưng bởi tình trạng viêm mãn tính của đường tiêu hóa. Nguyên nhân của căn bệnh này vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng nó được cho là do phản ứng miễn dịch chống lại vi khuẩn đường ruột ở những người nhạy cảm do di truyền khá tăng động. Mặc dù các loại thuốc có sẵn có thể hỗ trợ cải thiện các triệu chứng cho nhiều bệnh nhân, nhưng không có phương thức nào chữa khỏi và những cơn bệnh nặng tái phát là điều phổ biến.

Đối với một số trường hợp ngoại lệ hiếm hoi, không có nguyên nhân di truyền nào gây ra CD. Môi trường, chế độ ăn uống và sự biến đổi gen định hình chung nguy cơ mắc bệnh của một cá nhân. Các nghiên cứu về mối liên kết trên toàn bộ bộ gen (GWAS) trước đây đã xác định được khoảng 250 vùng của bộ gen ảnh hưởng đến tính nhạy cảm của một cá nhân với CD. Tuy nhiên, các nghiên cứu GWAS bị hạn chế đối với các vị trí thử nghiệm trong bộ gen người thường khác nhau giữa các cá thể.

Trong nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu tại Viện Wellcome Sanger và Viện Broad đã xác định các biến thể di truyền hiếm gặp trong các gen mã hóa protein có liên quan đến tính nhạy cảm với bệnh Crohn. Họ đã thực hiện giải trình tự exome trên khoảng 30.000 bệnh nhân mắc bệnh Crohn và so sánh chúng với trình tự exome từ khoảng 80.000 người không mắc bệnh.

Nhờ đó họ đã xác định được sự biến đổi di truyền trong 06 gen ở các vùng của bộ gen mà trước đây không liên quan đến bệnh Crohn. Một số gen này được biết là đóng vai trò quan trọng trong một loại tế bào gốc trong ruột được gọi là tế bào trung mô, cho thấy rằng sự gián đoạn của các tế bào này góp phần khởi phát và duy trì tình trạng viêm ruột.

4 gen còn lại được nhóm nghiên cứu xác định nằm trong các vùng của bộ gen trước đây đã liên kết với IBD thông qua GWAS. Thật không may, các biến thể di truyền phổ biến mà GWAS liên quan đến bệnh này nằm ngoài gen mã hóa protein, khiến việc tìm hiểu sâu hơn về sinh học bệnh trở nên khó khăn. Do đó, việc xác định các gen cụ thể ở những vùng này làm cơ sở cho tính nhạy cảm với bệnh Crohn đã chấm dứt thách thức này và các con đường sinh học mà các gen này hoạt động hiện có thể được xem xét cho các can thiệp bằng dược phẩm.

Một biến thể hiếm gặp trong gen TAGAP, làm giảm khả năng phát triển bệnh của một người. Các biến thể như vậy, được gọi là "đột biến bảo vệ", thu hút sự chú ý các nhà nghiên cứu một phần vì họ cho rằng một gen nhất định có thể bị vô hiệu hóa mà không có tác dụng phụ bất lợi ở người. Các loại thuốc bắt chước đột biến, chẳng hạn như vô hiệu hóa protein mà gen mã hóa, có thể mang lại một số biện pháp bảo vệ tương tự cho bệnh nhân.

Tiến sĩ Mark Daly, Viện nghiên cứu Broad của MIT và Harvard, tác giả của nghiên cứu, cho biết: “Khi suy nghĩ về cách phát triển các liệu pháp mới, điều quan trọng là chúng ta phải xác định được các biến thể di truyền cụ thể làm tăng hoặc giảm nguy cơ mắc bệnh của một người. Khi chúng tôi phát hiện ra mối liên hệ giữa căn bệnh với một biến thể di truyền trong một gen, chúng tôi có thể thực hiện các thí nghiệm ngay để tìm ra biến thể, gen và protein mà nó mã hóa đang làm gì để ảnh hưởng đến nguy cơ bệnh tật. Theo dõi nhanh để chuyển đổi những quan sát đó thành một giả thuyết trị liệu”.

Bước tiếp theo sẽ là mở rộng phương pháp tiếp cận đối với bệnh viêm loét đại tràng và tăng quy mô lấy mẫu, với hy vọng xác định vị trí của tất cả các biến thể và gen liên quan đến IBD. Dữ liệu cải thiện sẽ giúp việc khám phá ra thuốc điều trị trở nên hiệu quả hơn và nhanh chóng hơn, mang lại tia hy vọng cho những người bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này.

“Để có sức mạnh thống kê nhằm phát hiện ra các biến thể hiếm gặp đang gây ra bệnh, các nghiên cứu này đòi hỏi phải có hàng chục nghìn cá nhân tham gia. Chúng tôi cần các đội hợp tác quốc tế, chẳng hạn như International IBD Genetics Consortium, để tập hợp đủ các mẫu ADN để làm cho điều này trở nên khả thi. Chúng tôi đã bắt đầu thực hiện các nghiên cứu tiếp theo, nghiên cứu này sẽ sử dụng dữ liệu trình tự ngoại lai từ hơn 650.000 cá thể và cung cấp cho chúng tôi khả năng chưa từng có để thu thập được thông tin chi tiết về sinh học dị thường làm cơ sở cho bệnh viêm ruột”, tiến sĩ Carl Anderson, Viện nghiên cứu Wellcome Sanger, đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết.

P.T.T (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2022-08-zeroes-genes-involved-crohn-disease.html, 29/8/2022