Trong năm 2023, các nhà nghiên cứu đã xem xét cơn đau, đặc biệt là cơn đau mãn tính và các cơ chế phân tử của nó, nhằm nỗ lực tìm ra những cách mới, có mục tiêu nhằm giải quyết hiệu quả tình trạng bệnh phức tạp. Sau đây là những khám phá hàng đầu của năm nay trong nghiên cứu về cơn đau.

Vết đốt gây đau nhất thế giới mang đến sự hiểu biết sâu sắc hơn

Các nhà nghiên cứu đã học được rất nhiều điều từ thiên nhiên, bao gồm cả côn trùng. Năm nay, kiến viên đạn, với vết đốt gây đau đớn lên đến 12 giờ và được biết đến là loài côn trùng có vết đốt đau đớn nhất thế giới, đã giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về cảm giác đau đớn của chúng ta.

Họ phát hiện ra rằng, ở cấp độ phân tử, chất độc thần kinh của kiến viên đạn nhắm vào các kênh natri trong tế bào thần kinh gửi tín hiệu đau nhưng không giống như các chất độc ảnh hưởng đến kênh natri khác, nó có cơ chế hoạt động rất độc đáo. Chất độc liên kết với các kênh natri lâu hơn, dẫn đến tín hiệu đau kéo dài hơn. Thông tin này rất quan trọng để hiểu chúng ta cảm thấy bị đau đớn như thế nào và phát triển những cách mới để điều trị nó.

Liệu pháp gen như một phương pháp giảm đau không dùng opioid

Các kênh natri là trọng tâm của các nghiên cứu khác về cơn đau mãn tính, căn bệnh mà khoảng một phần ba dân số Hoa Kỳ đang phải sống chung. Tuy nhiên, khi thế giới đang chìm trong đại dịch opioid, các nhà nghiên cứu rất muốn phát triển một phương pháp không dùng opioid để kiểm soát cơn đau mãn tính.

Kênh natri NaV1.7 nằm ở đuôi các tế bào thần kinh phát hiện cơn đau. CRMP2 là một protein liên kết với kênh này, điều chỉnh lượng natri đi vào; càng ít natri được phép vào, tế bào thần kinh càng yên tĩnh và cơn đau càng giảm. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã thiết kế một loại virus liên quan đến adeno (AAV) chứa một mảnh vật liệu di truyền nhỏ để ‘lây nhiễm’ kênh NaV1.7 bằng một peptit mồi nhằm phá vỡ chức năng của nó. Khi virus được thiết kế được đưa vào chuột, phải mất từ một tuần đến 10 ngày cơn đau của động vật mới thuyên giảm.

Xác định được quần thể tế bào gây chứng đau lưng mãn tính

Đĩa đệm bị thoái hóa có thể gây đau lưng mãn tính. Trong một nghiên cứu mang tính bước ngoặt, các nhà nghiên cứu đã hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây ra tình trạng ảnh hưởng đến hàng triệu người này.

Họ tìm thấy một quần thể tế bào liên quan đến cơn đau cụ thể ở những người có đĩa đệm bị thoái hóa nhưng lại không có ở những người có đĩa đệm khỏe mạnh hoặc bị thoái hóa không gây đau. Khi các nhà nghiên cứu đưa các tế bào thần kinh báo hiệu cơn đau vào một bên của con chip hai ngăn và các tế bào liên kết với cơn đau ở bên còn lại, các tế bào thần kinh phát triển các sợi trục - mạng lưới sợi mà tín hiệu thần kinh dẫn truyền dọc theo - theo hướng của các tế bào đau. Khi các tế bào khỏe mạnh thay thế các tế bào liên quan đến cơn đau, các tế bào thần kinh không thay đổi. Bước tiếp theo là lập trình lại các tế bào liên kết với cơn đau hoặc đưa các tế bào khỏe mạnh vào các đĩa bị hỏng để chế ngự các tế bào có vấn đề.

Mũi tiêm tế bào chuyên biệt giúp cải thiện chức năng, giảm đau

Các phương pháp điều trị điển hình đối với chứng đau lưng mãn tính do bệnh thoái hóa đĩa đệm (DDD) là vật lý trị liệu, thuốc chống viêm, corticosteroid và phẫu thuật… thường không hiệu quả hoặc chỉ giúp giảm đau trong thời gian ngắn.

Một phương pháp điều trị mới đó là tiêm các tế bào chuyên biệt vào các đĩa đệm bị tổn thương, kích thích các tế bào hiện có phát triển mô khỏe mạnh. Trong quá trình thử nghiệm kéo dài ba năm, 60% trong số 46 bệnh nhân bị đau lưng mãn tính được ghép xương đồng chủng cho biết chức năng thể chất của họ được cải thiện hơn 50% và 70% cho biết mức độ đau giảm đáng kể.

Thuốc chống ung thư được tái sử dụng để điều trị đau lung

Các nhà nghiên cứu đã tái sử dụng thuốc chống ung thư để điều trị chứng đau lưng.

Thay vì phát triển một loại thuốc mới, các nhà nghiên cứu đã dùng loại thuốc hiện có để điều trị chứng đau lưng. Navitoclax là một chất ức chế Bcl-2 thử nghiệm được sử dụng để điều trị ung thư, nhưng các nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng nó không chỉ có đặc tính chống ung thư mà nó có thể loại bỏ các tế bào lão hóa, những tế bào đã ngừng phân chia và tích tụ, dẫn đến viêm nhiễm.

Tế bào hủy xương là những tế bào có nhiệm vụ phá vỡ xương để tái tạo mô mới. Các tế bào hủy xương già không thể thực hiện được nhiệm vụ của mình, khiến đĩa đệm trở nên xốp và tạo điều kiện cho các dây thần kinh xâm nhập gây đau lưng dưới. Ở chuột, navitoclax nhắm mục tiêu và loại bỏ các nguyên bào xương lão hóa, giảm đau và tăng cường hoạt động một cách hiệu quả. Các đĩa đệm trở nên ít xốp hơn và các dây thần kinh mới không thể phát triển vào xương để gây đau.

Cơn đau mãn tính báo hiệu một phương pháp điều trị hiệu quả

Xem xét 381 thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng liệu pháp scrambler – cung cấp kích thích điện thông qua các điện cực đến các khu vực xung quanh nguồn gây đau mãn tính – giúp giảm đáng kể từ 80% đến 90% bệnh nhân.

Ý tưởng là nhắm vào các đầu dây thần kinh của dây thần kinh bị tổn thương (và nguồn gốc của cơn đau) và thay thế tín hiệu đau bằng tín hiệu từ các dây thần kinh lân cận sẽ 'làm xáo trộn' thông tin được gửi đến não. Việc làm này sẽ thiết lập lại bộ não để nó không còn cảm thấy đau đớn nữa. Sau ba đến 12 buổi trị liệu bằng đĩa đệm kéo dài nửa giờ, bệnh nhân đã giảm đau đáng kể và có thể hết đau vĩnh viễn.

Một cách điều trị đơn giản cho cơn đau mãn tính?

Một loại vitamin B3 có thể là phương pháp điều trị đơn giản cho chứng đau mãn tính. Đôi khi, việc điều trị một tình trạng, chẳng hạn như chứng đau mãn tính, có thể rất đơn giản. Các nhà nghiên cứu đã điều tra cơ chế cơ bản để chuyển từ tình trạng viêm cấp tính và cơn đau mà nó gây ra sang cơn đau mãn tính và nhận thấy rằng vitamin B3 là chìa khóa.

Khi xem xét kỹ ty thể, nhà máy năng lượng của tế bào, họ phát hiện ra rằng những thay đổi trong chức năng trao đổi chất và ty thể ở tế bào thần kinh cảm giác đã làm gián đoạn quá trình viêm hỗ trợ làm giảm cơn đau theo thời gian, dẫn đến đau mãn tính. Khi con đường này bị gián đoạn ở chuột, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chúng đang thiếu một loại vitamin B3, nicotinamide riboside, sau khi giải quyết phản ứng viêm đau ban đầu. Cung cấp một lượng B3 cho chúng đã giúp chúng vượt qua cơn đau mãn tính. Ở một nhóm chuột khác bị viêm, việc tiêm nicotinamide riboside làm chậm phản ứng của chúng với các kích thích gây đau, cho thấy tình trạng quá mẫn cảm của chúng - một dấu hiệu đặc trưng của cơn đau mãn tính - đã được điều chỉnh.

Phát hiện mối liên hệ giữa cơn đau và giấc ngủ kém

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chất dẫn truyền thần kinh là mối liên hệ giữa giấc ngủ kém và cơn đau. 

Trằn trọc một đêm khiến lưng đau nhức; lưng đau nhức cản trở giấc ngủ ngon. Đó là một vòng luẩn quẩn không phải là hiếm. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra mối liên hệ giữa cơn đau và giấc ngủ kém và một cách tiềm năng để phá vỡ chu kỳ.

Chìa khóa chính trong việc giảm đau là chất dẫn truyền thần kinh được gọi là NADA, được biết là có tác dụng nhắm vào thụ thể cannabinoid trong não. Thụ thể này đóng vai trò kiểm soát nhận thức về cơn đau, như bạn có thể đoán từ tên của nó, cũng là mục tiêu của một số hợp chất. Ở những con chuột bị gián đoạn giấc ngủ mãn tính, nồng độ NADA trong não đã giảm. Mặc dù điều này có thể không làm tăng cơn đau nhưng các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng nó làm tăng nhận thức của chúng ta về cơn đau. Khi họ cho những con chuột thiếu ngủ uống nhiều NADA hơn, nhận thức về cơn đau giảm đi.

P.T.T (NASATI), theo https://newatlas.com, 1/2024