Một nghiên cứu do Bệnh viện Gui de Chauliac-Pháp và Đại học Bologna-Ý phối hợp thực hiện đã chỉ ra rằng oveporexton; loại thuốc kích thích chọn lọc thụ thể orexin 2 (OX2R), có thể cải thiện đáng kể sự tỉnh táo và làm giảm tần suất các cơn mất trương lực cơ đột ngột ở bệnh nhân mắc chứng ngủ rũ tuýp 1. Kết quả cho thấy oveporexton có thể là một lựa chọn điều trị tiềm năng, không gây độc cho gan như một số phương pháp hiện nay.

Chứng ngủ rũ tuýp 1 là một rối loạn thần kinh đặc trưng bởi tình trạng buồn ngủ quá mức vào ban ngày và các cơn mất trương lực cơ xảy ra đột ngột. Nguyên nhân là do thiếu hụt orexin; một neuropeptide đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tỉnh táo và ngăn chặn sự chuyển đổi sang giấc ngủ REM. Hiện tại, các phương pháp điều trị chủ yếu nhắm đến triệu chứng thay vì nguyên nhân gốc liên quan đến hệ thống orexin.

Giấc ngủ REM (Rapid Eye Movement) là giai đoạn giấc ngủ được đặc trưng bởi các chuyển động mắt nhanh, hoạt động não mạnh mẽ và thường là nơi diễn ra các giấc mơ sống động. Đây là một phần quan trọng trong chu kỳ giấc ngủ, đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý thông tin, hình thành trí nhớ và các chức năng khác của não. 

Trước đây, một số thuốc nhắm vào thụ thể orexin 2 (OX2R) đã cho thấy hiệu quả trong việc cải thiện tình trạng tỉnh táo và giảm các cơn mất trương lực cơ đột ngột, tuy nhiên, tác dụng phụ trên gan đã cản trở việc sử dụng rộng rãi. Do đó, nhu cầu phát triển các thuốc OX2R an toàn hơn vẫn còn rất lớn.

Trong nghiên cứu mang tên “Oveporexton, thuốc chủ vận chọn lọc thụ thể orexin 2 dạng uống, trong điều trị chứng ngủ rũ type 1”, đăng trên The New England Journal of Medicine, các nhà khoa học đã thực hiện thử nghiệm lâm sàng pha II, mù đôi, ngẫu nhiên có đối chứng với giả dược nhằm đánh giá hiệu quả và độ an toàn của oveporexton với chứng ngủ rũ type 1.

Thử nghiệm có sự tham gia của 112 người trưởng thành (18–70 tuổi) tại nhiều quốc gia, bao gồm Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Người tham gia được phân ngẫu nhiên sử dụng một trong năm phác đồ uống thuốc trong 8 tuần: 0,5mg hai lần/ngày, 2mg hai lần/ngày, 2mg tăng lên 5mg/ngày, 7mg một lần/ngày hoặc giả dược.

Khả năng tỉnh táo được đo bằng Thử nghiệm Duy trì trạng thái tỉnh táo (MWT), trong khi mức độ buồn ngủ được đánh giá bằng Thang đo buồn ngủ Epworth (ESS). Số lần ngủ rũ được ghi nhận thông qua nhật ký bệnh nhân, tính trung bình theo chu kỳ hai tuần.

Kết quả cho thấy những người dùng oveporexton có sự cải thiện đáng kể về tỉnh táo và giảm tần suất ngủ rũ so với nhóm dùng giả dược. Thời gian trung bình duy trì trạng thái tỉnh táo (MWT) tăng từ 12,5 đến 25,4 phút tùy liều, trong khi nhóm giả dược giảm 1,2 phút. Thang đo buồn ngủ Epworth giảm từ 8,9 đến 13,8 điểm ở các nhóm dùng thuốc, so với 2,5 điểm ở nhóm giả dược.

Về tần suất ngủ rũ, nhóm giả dược trung bình gặp 8,76 cơn/tuần. Trong khi đó, nhóm 0,5mg hai lần/ngày ghi nhận trung bình 4,24 cơn/tuần; nhóm 2mg hai lần/ngày là 3,14 cơn/tuần; và nhóm 2mg tăng lên 5mg/ngày là 2,48 cơn/tuần. Trong đó, hai phác đồ sau cho thấy sự giảm đáng kể về mặt thống kê, gợi ý hiệu ứng phụ thuộc liều.

Một số tác dụng phụ thường gặp ở nhóm dùng oveporexton bao gồm mất ngủ (48%), tiểu gấp (33%) và đi tiểu thường xuyên (32%), nhưng không có trường hợp nào phải ngừng điều trị. Ngoài ra, mức độ nghiêm trọng của bệnh cũng được cải thiện rõ rệt theo Thang đo lâm sàng được chuẩn hóa (NSS-CT) của chứng ngủ rũ và điểm số chất lượng cuộc sống trên Khảo sát dạng ngắn 36 mục (SF-36).

Kết luận từ nhóm nghiên cứu cho thấy oveporexton mang lại cải thiện đáng kể về mức độ tỉnh táo, giảm buồn ngủ ban ngày và giảm số lần ngủ rũ trong suốt 8 tuần thử nghiệm. Khác với các thuốc chủ vận thụ thể orexin khác đang được phát triển, oveporexton không gây tác dụng phụ trên gan, mở ra triển vọng về một phương pháp điều trị an toàn hơn trong dài hạn.

Hiện tại, các nghiên cứu tiếp theo, bao gồm thử nghiệm pha III và nghiên cứu mở rộng dài hạn, đang được triển khai để xác nhận hiệu quả và độ an toàn của thuốc này.

Đ.T.V (NASTIS), theo https://medicalxpress.com/, 6/2025