Khi bị nhiễm COVID-19, người bệnh thường có các triệu chứng giống như cảm cúm, kết hợp với khó thở hoặc mất vị giác. Nhiều người thậm chí có thể chỉ bị tác động rất nhỏ ngay cả khi đang bị nhiễm bệnh. Một số người lại không có bất kỳ triệu chứng nào.

Nhưng những vấn đề lâu dài do nhiễm COVID-19 gây ra, có thể rất khác so với những tuần đầu, phù hợp với mô hình thường thấy do nhiễm các loại vi rút khác. Đối với những bệnh nhân SARS, tác động của bệnh thậm chí trong thời gian ngắn đôi khi dẫn đến khả năng vận động hoặc chức năng phổi suy giảm kéo dài nhiều năm sau khi được chẩn đoán lần đầu và các vấn đề tương tự đã được phát hiện ở những người sống sót sau khi mắc bệnh MERS.

Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn về phạm vi giữa những bệnh này với COVID-19. MERS, SARS và Ebola đã lây nhiễm cho hàng nghìn người mỗi người. Trong hơn sáu tháng qua, chỉ riêng ở Hoa Kỳ đã có khoảng sáu triệu người được xét nghiệm dương tính với COVID-19. Cùng với các vấn đề chính trị và tranh cãi xoay quanh kết quả xét nghiệm sai, các cơ quan chính phủ đã không thể xác định số người Mỹ trên thực tế bị nhiễm COVID-19.

Trong nghiên cứu do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) thực hiện vào cuối tháng 7, sức khỏe của hơn 30% bệnh nhân COVID-19 không trở lại được bình thường trong hai hoặc ba tuần sau khi xét nghiệm khỏi bệnh. Trong số những người được hỏi ở độ tuổi từ 18 đến 34, thường là các trường hợp mắc bệnh nhẹ, thì 1/4 vẫn chưa hồi phục hoàn toàn vài tuần sau khi xét nghiệm âm tính với virus. Thậm chí một số trẻ vẫn cảm thấy sức khỏe bị ảnh hưởng nhiều tháng sau khi bị nhiễm bệnh. Ngoài ra, còn có các triệu chứng khác xuất hiện từ trầm cảm đến viêm cơ tim.

Theo Craig Spencer, giám đốc phụ trách vấn đề sức khỏe toàn cầu trong lĩnh vực y tế khẩn cấp tại trường Đại học Columbia, vì chưa có đủ xét nghiệm nhanh và đáng tin cậy, nên một số người nhiễm bệnh khó được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cần thiết nếu họ chưa bao giờ chính thức nhận được kết quả xét nghiệm dương tính. Cuối cùng, hàng trăm nghìn người sẽ phải hứng chịu những triệu chứng của COVID mãn tính hoặc kéo dài.

Các triệu chứng COVID-19 điển hình kéo dài sau khi nhiễm bệnh

Một trong những dấu hiệu đầu tiên của nhiễm COVID-19 kéo dài là cảm giác như tình trạng nhiễm trùng không bao giờ rời biến mất, vài ngày hoặc thậm chí vài tháng sau khi về mặt lý thuyết bạn đã khỏi bệnh. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí JAMA của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ cho thấy trong số 179 bệnh nhân người Ý từ 19 đến 84 tuổi, chỉ có khoảng 12% đã “hồi phục hoàn toàn”. Hơn 50% vẫn cảm thấy mệt mỏi và khoảng 44% có chất lượng cuộc sống giảm sút. Người bệnh còn có các triệu chứng phổ biến khác kéo dài, như ho, sốt, đau ngực, đau đầu và thỉnh thoảng khó thở.

Một nghiên cứu khác được đăng trên tạp chí British Medical ước tính, khoảng 1/10 bệnh nhân COVID-19 sẽ cảm thấy không khỏe trong hơn ba tuần, trong đó một nhóm nhỏ là trong nhiều tháng. Tuy nhiên, vẫn còn khá bí ẩn về việc ai sẽ phải chịu những tác động này và lý do vì sao. Nghiên cứu cho thấy phản ứng kháng thể yếu hoặc phản ứng viêm là những lý do có thể khiến vi rút bám trụ trong thời gian dài, nhưng không có công thức hoàn hảo nào để biết cơ thể bạn sẽ phản ứng ra sao với vi rút.

Tim mạch

Một trong những hậu quả lâu dài nghiêm trọng hơn có thể xảy ra khi bị nhiễm COVID-19 là tổn thương tim. Một nghiên cứu được công bố vào tháng 7 trên 100 bệnh nhân COVID-19 cho thấy hầu hết những người được cho là đã hồi phục hai tháng trước đó, vẫn gặp phải các vấn đề về tim, từ thay đổi cấu trúc đến các chỉ dấu sinh học - biểu hiện tổn thương tim.

Các trường hợp viêm cơ tim đã xuất hiện khi người bệnh bị nhiễm COVID-19. Viêm cơ tim do nhiễm vi-rút, nhưng vẫn còn khó khăn trong việc xác định chính xác cơ chế SARS-CoV-2 gây viêm cơ tim. Một số trường hợp khám nghiệm tử thi đã phát hiện ra tình trạng viêm trong các mạch máu của tim thay vì các tế bào cơ, là những vị trí có xu hướng bị tấn công. Các bác sĩ tim mạch lo ngại rằng, ngay cả khi COVID-19 thường chỉ gây ra viêm cơ tim nhẹ, nhưng thậm chí mức độ tổn thường này cũng có thể dẫn đến nguy cơ cao bị đau tim hoặc suy tim trong tương lai.

Hô hấp

COVID-19 là loại vi-rút đường hô hấp, do đó có lẽ không đáng ngạc nhiên khi một số vấn đề lâu dài xuất hiện ở hệ hô hấp. Một nghiên cứu từ tháng 8 cho thấy một số tác động lâu dài do nhiễm COVID-19, bao gồm ho mãn tính, bệnh xơ phổi, giãn phế quản và bệnh mạch máu phổi.

Các trường hợp xấu nhất nhiễm COVID-19 có thể khiến người bệnh tăng nguy cơ mắc hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS) và nhiễm trùng huyết, ngay cả khi họ sống sót, cả hai yếu tố này đều gây tổn thương lâu dài cho phổi và các cơ quan khác. ARDS xuất hiện khi các túi khí chứa đầy chất lỏng rò rỉ từ các mạch máu nhỏ trong phổi, khiến phổi bị hỏng. Người bệnh cần được sử dụng máy thở, dẫn đến để lại sẹo lâu dài. Nhiễm trùng huyết là thuật ngữ chung để chỉ tình trạng nhiễm trùng kích hoạt phản ứng miễn dịch trong cơ thể đe dọa tính mạng của con người và có thể gây tổn thương mô nghiêm trọng lâu dài ở bất kỳ nơi nào nó tiếp cận.

Tuy nhiên, Panagis Galiasatos, chuyên gia về bệnh phổi tại Trung tâm Y tế Johns Hopkins Bayview cho rằng nhiều vết thương ở phổi có thể chữa lành. Tổn thương ban đầu trong phổi sau đó để lại sẹo. Theo thời gian, mô lành lại, nhưng có thể mất ba tháng đến một năm hoặc lâu hơn để chức năng phổi của một người trở lại mức như trước khi nhiễm COVID-19.

Thận

Các nhà nghiên cứu tại Bệnh viện Mount Sinai đã phát hiện ra rằng trong số gần 4.000 bệnh nhân COVID-19 nhập viện, gần một nửa trong số đó bị tổn thương thận cấp tính và 19% phải lọc máu. Hơn 1/3 số bệnh nhân được xuất viện vẫn chưa phục hồi chức năng thận ban đầu khi họ xuất viện.

Giống như nhiều tác động của COVID-19, cơ chế vẫn chưa được xác định rõ. C. John Sperati, chuyên gia nghiên cứu thận tại trường Đại học Johns Hopkins lưu ý không biết có bao nhiêu người trải qua quá trình lọc máu, thực sự hồi phục hoàn toàn chỉ sau khi nhiễm bệnh, khiến nó trở thành “diễn biến đáng lo ngại” ở bệnh nhân COVID-19. Những người sống sót có thể bị biến chứng thận.

Thần kinh và sức khỏe tâm thần

Sương mù não (brain fog) có thể là một trong những triệu chứng thần kinh nhỏ hơn đeo đẳng người bệnh lâu dài sau khi họ đã phục hồi. “Bằng chứng cho thấy ít nhất 1/3 số người nhiễm COVID-19 gặp phải các biến chứng thần kinh”, Igor Koralnik, tại Northwestern Medicine cho biết.

Theo BBC, hơn 300 nghiên cứu đã chỉ ra các triệu chứng thần kinh kỳ lạ ở các bệnh nhân COVID-19, bao gồm các triệu chứng nhẹ như đau đầu, mất khứu giác và cảm giác ngứa ran hoặc thậm chí có trường hợp nghiêm trọng là mất ngôn ngữ (rối loạn ngôn ngữ), đột quỵ và co giật.

Nguyên nhân của những vấn đề thần kinh này có thể là vì thiếu oxy lên não do các vấn đề hô hấp trong quá trình nhiễm vi rút, sự tấn công trực tiếp của vi rút vào các tế bào não hoặc dây thần kinh hoặc phản ứng quá mức của hệ miễn dịch. Trong một số trường hợp cực đoan, phản ứng miễn dịch cường độ cao được gọi là cơn bão cytokine có thể xảy ra để phản ứng với COVID-19 xâm nhập vào hàng rào máu não. Điều này có thể dẫn đến hôn mê, co giật và thậm chí tử vong. Majid Fotuhi, giám đốc Trung tâm NeuroGrow, nếu SARS-CoV-2 không hoạt động trong các tế bào thần kinh trong nhiều năm, rất có thể những bệnh nhân này sẽ phải chịu hậu quả lâu dài.

Có lẽ điều bí ẩn nhất về các triệu chứng thần kinh này có thể chấm dứt, nếu không có xét nghiệm phù hợp, chúng ta có thể không bao giờ xác định được mối liên hệ của chúng với vi rút. Điều này đặc biệt đúng đối với những bệnh nhân không gặp phải các triệu chứng giống như cảm lạnh. Sương mù não và rối loạn có thể là những triệu chứng duy nhất mà ai đó cảm thấy, khiến họ phải đi xét nghiệm.

Ngoài các vấn đề về thần kinh, lo lắng và trầm cảm liên quan đến việc bị nhiễm COVID-19 nặng cũng có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho bệnh nhân. Natalie Lambert, nhà nghiên cứu sức khỏe tại Đại học Y Indiana, đã phát hiện ra sau khi khảo sát hơn 1.500 “người mắc bệnh lâu” trên Facebook cho thấy hàng trăm người được hỏi phải vật lộn với tình trạng lo lắng và trầm cảm.

Ngay cả khi không có các triệu chứng về thể chất, những hậu quả về sức khỏe tâm thần có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho cả những người sống sót và bất kỳ ai hiện đang cảm thấy hoảng sợ trước đại dịch. Đặc biệt, đối với triệu chứng này, tất cả chúng ta đều có nguy cơ mắc bệnh dù cơ thể khỏe hay yếu.

N.P.D (NASATI), theo https://www.popsci.com/story/health/long-haul-covid/, 22/9/2020