Xưởng may của Aniela Hoitink tại Amersfoort, Hà Lan, không giống bất kỳ xưởng may thời trang thông thường nào. Thay vì máy khâu, vải vóc hay kéo, cô điều hành một phòng thí nghiệm đầy thiết bị công nghệ cao như kính hiển vi, máy in 3D và máy ấp. Tại đây, NEFFA, công ty mà Hoitink đồng sáng lập, đang dẫn đầu trong nỗ lực chuyển đổi ngành công nghiệp thời trang bằng các vật liệu bền vững, hướng tới mục tiêu sản xuất quy mô lớn vào năm 2024. Hoitink không phải là người duy nhất tham gia vào cuộc cách mạng này. Trên toàn cầu, ngành công nghiệp thời trang đang chứng kiến sự gia tăng đầu tư vào các vật liệu thân thiện với môi trường để giảm thiểu tác động tiêu cực lên hệ sinh thái.

Sự cần thiết của vật liệu sinh học và bền vững

Ngành dệt may và thời trang từ lâu đã đối mặt với những vấn đề lớn về môi trường. Theo Liên Hợp Quốc, ngành công nghiệp này sản sinh gần 20% lượng nước thải toàn cầu và từ 2 đến 8% lượng khí nhà kính. Các loại sợi tự nhiên như bông và len tiêu thụ lượng lớn nước và đất đai, trong khi sợi tổng hợp như polyester được làm từ các nguyên liệu hóa thạch, gây ô nhiễm môi trường và khó tái chế. Một chiếc quần jeans có thể tiêu tốn khoảng 2.000 gallon nước trong quá trình sản xuất. Nếu không thay đổi, ngành thời trang sẽ đóng góp hơn 1/4 lượng khí thải carbon toàn cầu vào năm 2050.

Tiềm năng của vật liệu sinh học

Giải pháp tiềm năng cho vấn đề này có thể nằm ở sự phát triển các vật liệu sinh học và bền vững. Danh sách các vật liệu này ngày càng phong phú, từ xương rồng, rong biển, dứa đến sợi nấm. Tại NEFFA, công nghệ sản xuất quần áo từ sợi nấm không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn mang tính cá nhân hóa cao. Hoitink cho biết, quy trình này chỉ gồm hai bước, trong khi sản xuất giày da truyền thống cần hàng chục bước và thải ra một lượng carbon đáng kể.

Công ty Bolt Threads tại California đã tạo nên vật liệu Mylo từ sợi nấm và hợp tác với các thương hiệu nổi tiếng như Adidas, Kering và Stella McCartney. Các sản phẩm từ Mylo như thảm yoga, túi xách và giày được đón nhận tích cực và hiện đã ra mắt nhiều phiên bản giới hạn. Mycoworks, một công ty khác ở Mỹ, cũng sử dụng sợi nấm và đã ký hợp đồng cung cấp vật liệu này cho Hermès. Các công ty như Faber Futures và TextileLab còn đang tạo ra các sắc tố tự nhiên bằng vi khuẩn để thay thế thuốc nhuộm hóa học.

Tái sử dụng và tái chế: hướng đi cần thiết

Không phải tất cả vật liệu sinh học đều thân thiện với môi trường nếu không được quản lý hợp lý. Sản xuất hàng loạt các cây trồng như xương rồng, bần chỉ để làm quần áo có thể gây hại. Thay vào đó, các công ty có thể sử dụng chất thải hoặc phụ phẩm. Vegea, một công ty từ Milan, tạo ra da sinh thái từ bã nho, phế liệu từ sản xuất rượu vang, đã được nhiều thương hiệu như Calvin Klein và Tommy Hilfiger sử dụng.

Stella McCartney, một nhà thiết kế thời trang tiên phong trong sử dụng vật liệu sinh học, từng nói đùa rằng “tất cả rượu bạn uống trong đại dịch Covid đã trở thành túi xách.” Các thương hiệu lớn như Hugo Boss và Paul Smith cũng đang sử dụng Piñatex, một loại da sinh thái từ lá dứa.

Việc tái chế không chỉ giúp giảm thiểu chất thải mà còn tác động lớn đến tính bền vững của ngành thời trang. Simco Spinning & Textiles sử dụng phế liệu may mặc, nghiền nhỏ để tạo ra sợi tái chế Cyclo. Trong khi đó, công ty Renewcell tại Thụy Điển đã tìm ra cách biến các sản phẩm dệt may bỏ đi thành bột để tạo sợi viscose tái chế. Công ty HeiQ AeoniQ ở Thụy Sĩ sản xuất sợi từ xenlulo và vi khuẩn trong một quy trình giúp giảm lượng khí CO₂.

Minh bạch và sự thật trong ngành thời trang

Để thúc đẩy tính bền vững, các nhà quản lý và cơ quan quốc tế đã bắt đầu đưa ra các tiêu chuẩn cho ngành dệt may. Năm 2022, Liên minh Châu Âu, một trong những thị trường lớn nhất thế giới, đã công bố một tài liệu chiến lược đề xuất các yêu cầu về độ bền, khả năng tái chế và hàm lượng sợi tái chế, cũng như lệnh cấm tiêu hủy hàng dệt may không bán được. Liên minh Châu Âu cũng đang cân nhắc việc đưa ra nhãn kỹ thuật số mô tả tác động môi trường của mỗi sản phẩm thời trang, nhằm tăng cường tính minh bạch cho người tiêu dùng.

Nhiều công ty lớn cũng đang nỗ lực giảm thiểu tác động môi trường của mình. Adidas đặt mục tiêu giảm lượng khí thải nhà kính 15% vào năm 2025 và 30% vào năm 2030. H&M cam kết chỉ sử dụng các vật liệu tái chế hoặc bền vững vào năm 2030, trong khi Patagonia dự định loại bỏ nguồn dầu mỏ nguyên chất khỏi chuỗi cung ứng vào năm 2025. Các bước tiến này không chỉ giúp giảm phát thải mà còn hướng tới xây dựng thương hiệu bền vững hơn, phù hợp với xu hướng tiêu dùng của người dùng hiện đại.

Ngành công nghiệp thời trang đang đối mặt với áp lực lớn trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc phát triển các vật liệu sinh học và bền vững, cùng với các sáng kiến tái chế và minh bạch hơn trong sản xuất, là những bước đi quan trọng. Các công ty như NEFFA, Bolt Threads và Mycoworks đang đi đầu trong nỗ lực này, và các thương hiệu lớn như Adidas, H&M, và Patagonia cũng đang cam kết mạnh mẽ cho tương lai bền vững. Nếu ngành thời trang tiếp tục đổi mới và áp dụng những giải pháp bền vững, chúng ta có thể hy vọng vào một tương lai mà quần áo không chỉ đẹp mà còn thân thiện với môi trường, góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực của ngành công nghiệp này đối với hành tinh.

N.P.A (NASATI), theo Strategy+Business magazine, 2024