Mối liên kết giữa trường học và doanh nghiệp trong hoạt động khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam vẫn còn nhiều khoảng trống, đòi hỏi phải có những giải pháp thiết thực để hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững.

Hiện nay, nhiều trường đại học tại Việt Nam đã chủ động mời doanh nghiệp tham gia quản trị hoạt động ươm tạo khởi nghiệp thông qua các trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm, hoặc quỹ đầu tư chung. Tuy nhiên, sự đồng hành từ phía doanh nghiệp còn hạn chế, khiến hai bên chưa thực sự coi nhau là đối tác chiến lược.

Trong khi đó, tại nhiều quốc gia, mối liên kết chặt chẽ giữa giáo dục và doanh nghiệp đã trở thành nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ của khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Đức nổi bật với mô hình “Dual System” - kết hợp đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp, giúp hình thành lực lượng lao động chất lượng cao, giàu tinh thần khởi nghiệp. Ở Israel, từ trung học đến đại học, các hoạt động nghiên cứu khoa học và ươm tạo ý tưởng đã được khuyến khích mạnh mẽ, kết nối chặt với khu vực công nghiệp và các quỹ đầu tư khởi nghiệp nội bộ trong trường.

Tại Hoa Kỳ, mối liên kết giữa đại học và doanh nghiệp đã hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp toàn diện, điển hình như tại Stanford, MIT hay UC Berkeley. Các trường này xây dựng vườn ươm khởi nghiệp ngay trong khuôn viên, kết nối trực tiếp với mạng lưới nhà đầu tư mạo hiểm, và có cả quỹ đầu tư do cựu sinh viên sáng lập để hỗ trợ thế hệ sau.

Trở lại với Việt Nam, theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giai đoạn 2020–2024 có trung bình hơn 5.600 dự án khởi nghiệp sinh viên mỗi năm. Đến năm 2024, hơn 43% trường đại học đã có trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, và gần 60% đã đưa môn học khởi nghiệp vào chương trình đào tạo chính khóa. Tuy vậy, mối quan hệ hợp tác giữa trường và doanh nghiệp vẫn chưa đi vào chiều sâu.

Theo TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội, rào cản lớn hiện nay là khung pháp lý thiếu đồng bộ, khiến các trường công lập e ngại khi hợp tác với doanh nghiệp vì lo ngại vi phạm quy định tài chính, tài sản. Doanh nghiệp cũng chưa có đủ động lực về ưu đãi thuế, thương hiệu hay lợi ích thực tế để đầu tư vào hoạt động khởi nghiệp trong trường học.

Thêm vào đó, tư duy giáo dục truyền thống còn đặt nặng tính hàn lâm, tách biệt với thực tiễn kinh doanh. Hợp tác giữa trường và doanh nghiệp chủ yếu dừng ở các đợt thực tập ngắn, thiếu sự phối hợp trong thiết kế chương trình đào tạo hay nghiên cứu chung. Điều này khiến sinh viên chưa được chuẩn bị đầy đủ các kỹ năng khởi nghiệp cần thiết như quản trị, marketing, gọi vốn… dẫn đến việc khó tiếp cận doanh nghiệp một cách chuyên nghiệp sau tốt nghiệp.

Nhận diện rõ những rào cản trên là bước đầu tiên để thúc đẩy sự thay đổi, hướng tới một hệ sinh thái khởi nghiệp mà trường học và doanh nghiệp thực sự đồng hành, cùng đầu tư và cùng hưởng lợi.

Đ.T.V (tổng hợp)